Pieter Omtzigt beschrijft in 76 pagina’s hoe hij zich door zijn CDA tekortgedaan en bedrogen voelt. Binnen een dag is het stuk – bedoeld voor een partijcommissie die de mislukte verkiezingscampagne evalueert – gelekt. Dit komt niet meer goed.
Eerder was al duidelijk geworden dat Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt op het punt stond uit het CDA te breken. EW berichtte hierover op 8 mei. De nummer 2 zit met een burn-out thuis in Enschede. Partijleider Wopke Hoekstra en partijvoorzitter Marnix van Rij zochten hem daar op om zich te verzekeren van zijn steun in de kabinetsformatie. Die steun kregen ze niet. Onverrichter zake keerden zij terug naar Den Haag. Kort daarna vernam EW uit de top van de partij dat Omtzigt bezig was uit het CDA te breken en eigenlijk niet meer te handhaven was.
Lees ook van Eric Vrijsen: VVD en CDA zoeken lijntje met JA21 en ChristenUnie
Het heeft nog vrij lang geduurd. Omtzigt is nu eenmaal van katholieke origine. Vergeleken bij protestanten – die om principiële redenen een nieuw kerkgenootschap beginnen – zijn katholieken veel loyaler aan de moederkerk. Daarmee breken, is een lange worsteling. Omtzigt had wel wat weg van Geert Wilders, de PVV-leider die in 2004 een langzame en pijnlijke breuk met zijn VVD onderging.
Daar kwam bij dat in de affaire rond de mondkapjeswinst van CDA-prominent Sywert van Lienden ook de naam van Omtzigt viel. Hij had voor Van Lienden gelobbyd bij zijn aartsrivaal premier Mark Rutte (VVD). Dus enige ‘Rutte-doctrine’ was Omtzigt ook niet vreemd. In het CDA zaten ze erg met de Van Lienden-kwestie in hun maag, maar zagen ze ook een lichtpuntje: Omtzigt zou een toontje lager zingen.
Nummer 2 niet langer nummer 2
Omtzigt had zich inmiddels ziek gemeld en zijn Kamerzetel – voorlopig – ingeleverd. Formeel was de nummer 2 niet langer de nummer 2 en had Hoekstra in de formatie de handen vrij. Maar toen EW begin deze week navraag deed hoe het ervoor stond, verklaarde een CDA-woordvoerder dat Omtzigt nog altijd voortdurend door Hoekstra en de speciaal voor dit doel ingeschakelde Ank Bijleveld – demissionair minister van Defensie en net als Omtzigt woonachtig in Twente – op de hoogte werd gehouden over de slakkengangformatie. Vreemd, want hij is ziek, heeft tijdelijk geen Kamerzetel meer en dus eigenlijk nergens meer mee te maken.
Maar als partijlid van het CDA had Omtzigt natuurlijk wel het recht om zijn mening te geven aan de commissie evaluatie verkiezingsnederlaag onder leiding van oud-minister Liesbeth Spies. Omtzigt heeft nota bene achttien jaar ervaring als Kamerlid. Hij had op het nippertje de strijd om het leiderschap van zijn partij verloren van Hugo de Jonge en was sinds december 2020 de ‘running mate’ van Wopke Hoekstra.
Koude oorlog in de partijtop
Ondanks zijn burn-out maakte Omtzigt er flink werk van: hij schreef een stuk van 76 pagina’s waarin hij het CDA en Hoekstra met de grond gelijkmaakt. Wat moet je daar nou van denken? Duidelijk is dat er een koude oorlog gaande is in de top van de partij. Omtzigt wordt in allerlei appjes uitgescholden, maar dat is niet de kern van de zaak. In elke partij komt ruzie voor en hebben leden soms een hekel aan elkaar. Uit de appjes blijkt trouwens ook dat sommigen hun partijgenoten maanden op te houden met het schelden op Omtzigt.
Lees ook dit omslagverhaal: Hoe ongrijpbare lastpak kon uitgroeien tot CDA-topscorer
Omtzigt voelt zich belazerd doordat hij eind vorig jaar, na het afhaken van De Jonge, niet werd aangewezen als lijsttrekker. Hij moest dulden dat Hoekstra het werd. Omtzigt schrijft dat toenmalig CDA-voorzitter Rutger Ploum hem had beloofd dat hij op de eerste plaats zou komen, maar dat hij desondanks door het partijbestuur voor het blok is gezet. Dat is inderdaad zuur voor hem.
Maar Omtzigt meldt hierbij niet dat Hoekstra op zaterdag 16 januari via een digitaal partijcongres met een meerderheid van 95 procent was gekozen tot lijsttrekker. Omtzigt had zich toen teruggetrokken. Misschien was hij onder druk gezet door het partijbestuur en ging hij zwaar gebukt onder zijn loyaliteit aan de partij. Maar hij had het recht zich op te werpen als tegenkandidaat en daar zag hij om hem moverende redenen vanaf. Daarom is het vreemd dat hij zichzelf een half jaar later als slachtoffer van partijmachinaties beschrijft en een ronduit rancuneuze toon aanslaat. Waarom, beste Pieter, ben je toen niet voor jezelf opgekomen?
De coltrui en de das
EW vroeg Omtzigt destijds naar de gang van zaken. Opvallend was dat hij op die bewuste vrijdagavond op bezoek ging bij Hoekstra thuis. Hij droeg een coltrui. Maar toen hij later naar buiten kwam, droeg hij onder een colbert een overhemd met das. Wat was daarbinnen gebeurd, mijnheer Omtzigt? Hij deed er tegenover EW nogal luchtig over. Iets over cameraploegen die er eerder stonden dan met hem was afgesproken.
Nu blijkt dat hij zich die avond door het partijbestuur en door Hoekstra ronduit genaaid voelde. Dat kan, maar het was beter geweest als hij daartegen op dat moment in het openbaar protest had aangetekend. Dat deed hij niet. Hij liet zich wel erg makkelijk in de luren leggen.
Migratie en Europa
Een richtingenstrijd is het niet. Omtzigt maakt gewag van zijn standpunten over migratie en Europese financiën en botste nogal eens met oud-staatssecretaris Ben Knapen als het ging om het verkiezingsprogramma. Maar hij is niet zozeer verontwaardigd omdat hij zijn zin niet kon doordrukken, het gaat hem vooral om de procedures waarin hij zich met moeite diende te schikken. Hij voelt zich aangetast in zijn eergevoel.
Lees ook over dit onderwerp: Waar is eigenwaarde van Tweede Kamer?
Omtzigt wordt, zeker sinds de door hem opgerakelde Toeslagenaffaire, gezien als een super-Kamerlid en in zijn document lees je dat ook hij is overtuigd van eigen kunne. Hij is het CDA ontstegen en daarom steekt het hem dat hij in eigen kring voor zijn positie moest knokken.
Zo is hij boos dat hij is geweerd uit het wekelijkse bewindspersonenoverleg. Dit is een beraad achter de schermen van alle CDA-ministers en staatssecretarissen met de fractieleiders uit Eerste en Tweede Kamer, de fractiesecretaris en partijvoorzitter. Elke donderdagavond komen ze bijeen om de ministerraad van de volgende dag te bespreken. Ook andere partijen doen dat. Curieus dat Omtzigt ontevreden is dat hij niet mag aanzitten, want het past totaal niet bij zijn heldenrol als oer-parlementariër. Als je het kabinet loepzuiver wil controleren, moet je niet in een achterkamertje gaan zitten bedisselen wat het kabinet ’s anderendaags moet doen.
Onbewuste gedachtekronkel
Opvallend is wat hij op pagina 9 schrijft: ‘Bij de verkiezingen van 2017 kreeg ik ongeveer 974.000 voorkeurstemmen.’ Het staat er echt. Maar het is fout. Omtzigt kreeg toen 97.400 voorkeurstemmen. Ook veel, maar hij kwam niet in de buurt van 1 miljoen. Je kunt natuurlijk zeggen: tikfoutje. Gewoon een nulletje te veel.
Maar in het geval van Omtzigt kan dat eigenlijk niet. Hij is econoom-wiskundige. Hij zegt van zichzelf dat hij de logica van cijferreeksen doorgrondt. Bijna 1 miljoen stemmen, dat duidt op een onbewuste gedachtekronkel. Omtzigt voelt zich groter dan zijn partij. In geen enkele partij is dat acceptabel. Het herinnert aan Rita Verdonk en haar ‘cafécoup’ in 2006 tegen VVD-leider Mark Rutte. Die probeerde haar nog een tijdje te pacificeren, maar zette haar toen buiten. Rutte riskeerde een partijscheuring, maar hij kon niet anders, want zachte heelmeesters maken stinkende partijwonden.
Lees ook van Eric Vrijsen: Pieter Omtzigt staat op het punt te breken met CDA
Beschuldiging van corruptie
Misschien ligt het aan zijn burn-out. Niemand zal hem zo’n fout cijfer kwalijk nemen. Maar elders in zijn notitie slingert hij zware beschuldigingen in het rond. Het CDA heeft volgens hem van drie sponsoren 1 miljoen euro ontvangen en dat niet volgens de regels gemeld bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Omtzigt schrijft dat hij er zich ongemakkelijk over voelt, want de sponsoren hebben belang bij zaken waarover minister Hoekstra beslist.
Als dit waar is, dan is er een groot schandaal en moet Hoekstra aftreden. Partijvoorzitter Van Rij sprak het donderdagavond met klem tegen. Maar als Omtzigt dit zomaar verzint, dan is zelfs zijn burn-out geen excuus. Je kunt niet je partij en je partijleider zomaar van corruptie betichten. Dan is er maar één reactie mogelijk: het CDA royeert ex-Kamerlid Omtzigt.