Zonder een sterke overheid belanden we deze winter weer in een harde lockdown, voorspelt Zihni Özdil. Hij vertrekt daarom weer naar de subtropen.
Precies een jaar geleden vertrok ik naar de Canarische Eilanden. De harde lockdown die toen in Nederland inging, was de druppel: ik besloot de winter door te brengen in dat prachtige subtropische oord.
Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.
Tijdens mijn eerste strandbezoek kreeg ik meteen een boete van twee agenten. Waarom? Omdat ik mijn mondkapje had afgedaan nadat ik op een bankje was gaan zitten. De regel daar was immers dat je ook buiten verplicht bent een mondkapje te dragen. Afdoen mocht alleen als je op het strand ging liggen of op een terras in de horeca eten en drinken nuttigde.
U kunt zich voorstellen wat voor shock deze toestand in eerste instantie voor mij als ‘nuchtere’ Hollander was. ‘Wat een betutteling!’ sputterde ik tegen.
In Spanje bleef alles open
Maar wat was de keerzijde van die duidelijke coronaregels en strenge handhaving? Alles bleef open. Van horeca, sportschool en discotheek tot massagesalon. De overheid had de touwtjes zó strak in handen dat automatisch een set extra maatregelen van kracht werd zodra in een regio het aantal besmettingen een bepaalde hoogte bereikten. Maatregelen als een vroege avondklok of sluiting van de horeca.
Zo besefte ik al gauw dat niet Spanje, maar Nederland aan het betuttelen was. Want wat is betutteling? Is het ‘betutteling’ als de Spaanse overheid de regie pakt om de volksgezondheid te beschermen? Al met al was het leven bijzonder plezierig daar. Simpelweg omdat het leven kon doorgaan dankzij een strenge overheid die beleid maakt dat is gericht op het zo laag mogelijk houden van het aantal besmettingen.
Jaap van Dissel geloofde niet in mondkapjes
Hoe ging dat in Nederland? Strakke regie door de overheid is, sinds Mark Rutte (VVD) premier is, zowat een scheldwoord in Den Haag. Decentralisatie en eigen verantwoordelijkheid zijn de mantra’s die op bijna alle beleidsterreinen gelden. Samen met de radicale bezuinigingsdrift die al vóór de coronapandemie zorgde voor een enorm tekort bij de GGD en in de IC-infrastructuur, mondde dat uit in een Nederlands coronabeleid gericht op de ziekenhuiscapaciteit in plaats van op het indammen van het virus.
Lees ook dit omslagverhaal: zijn er echt meer IC-bedden nodig?
Allerlei nonsensmaatregelen uit de papieren werkelijkheid werden, mede op advies van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), zo uniek Nederland beleid. Wij zijn bijvoorbeeld zowat het enige land in de wereld dat bijna een jaar lang deed alsof mondkapjes ‘geen meerwaarde hebben’. Want, zo redeneerde RIVM-directeur Jaap van Dissel, de anderhalvemetermaatregel volstaat. Ja, in de modellen wellicht. Maar in welke echte wereld kunnen mensen structureel en precies 1,5 meter afstand van elkaar bewaren, zeker in de koude wintermaanden? Ook zouden mondkapjes niet bij de Nederlandse ‘volksaard’ passen en ervoor zorgen dat mensen ‘roekelozer’ worden, was de betuttelende stelling.
Maar toen het eenmaal niet anders kon en wij als zowat de laatsten ter wereld een mondkapjesplicht invoerden – op z’n ruttiaans: alleen in de winkels en het openbaar vervoer en al snel alleen nog maar in het openbaar vervoer, maar niet/wel op het perron, enzovoort – was die ‘volksaard’ opeens geen belemmering meer.
Het virus lacht ons keihard uit in ons gezicht
Jaap van Dissel heeft sowieso iets met niet bestaande volksaarden. Hij vond aan het begin van de coronacrisis, in februari 2020, niet dat carnaval aan banden moest worden gelegd. Want, zo redeneerde de in Alkmaar opgegroeide wetenschapper, ‘carnaval vier je meestal toch in een vrij kleine groep’. In hun nieuwe boek Code Rood tekenen de journalisten Thijs Broer en Peter Kee op dat Brabanders en Limburgers die zich jaarlijks in het massale carnavalsgewoel storten op hun voorhoofd tikten toen ze Van Dissel dat hoorden zeggen. Om vervolgens het feestgedruis in te hoppen, terwijl het virus al rondging.
Zoomen we na anderhalf jaar het Nederlandse coronabeleid uit, dan zien we dat Nederland de corona-gekke henkie van de wereld is – zoals ook blijkt uit een Nieuwsuur-reconstructie.
Telkens achter de feiten aanlopen
Het virus lacht ons keihard uit in ons gezicht. Met consultants en managers uit het bedrijfsleven, verkleed als minister, die samen met de wereldvreemde mondkapjes-foob Jaap van Dissel alleen weten te werken vanuit spreadsheets en modellen. Met inconsistent beleid dat op geen enkele manier besmet is met een nationale langetermijndoel of -visie over de volksgezondheid. Dat, daardoor, telkens achter de feiten aanloopt.
Lees ook dit commentaar: Ideetje voor OMT-leden: zeg eens een keer niets
Waarbij de geloofsartikelen van ‘decentralisatie’, ‘marktwerking’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’ het praktisch onmogelijk hebben gemaakt dat wij onze IC-capaciteit uitbreiden. Want in die logica is het niet ‘efficiënt’ vet op de botten te hebben via, bijvoorbeeld, GGD- en ziekenhuiscapaciteit dat in een normale situatie leegstaat om eventuele pieken op te kunnen vangen.
Gesjoemel met testen
Ik moest een jaar geleden in Nederland bij een private testcowboy 139 euro aftikken voor een PCR-test om te kunnen vliegen. De vele relaties uit andere Europese landen die ik op de Canarische Eilanden opdeed, waren stomverbaasd. Bij hen was zo’n test (nagenoeg) gratis, courtesy van de staat.
De Nederlanders die ik daar ontmoette, vertelden doodleuk dat ze een negatief testresultaat dan maar voor 50 euro illegaal online kochten. Hun eigen naam en geboortedatum erop, en voilà. Moeten we boos zijn op die mensen? Ik weet het niet. Misschien is het gewoon zo dat burgers reageren op de prikkels die hun eigen overheid hun biedt.
Nieuwe maatregelen hangen in de lucht
Op dit moment zit Nederland weer in de problemen. Alweer blijken wij te vroeg te hebben versoepeld. De komende weken zal het kabinet vast weer zwalkend ‘maatregelen’ treffen. Eerst de niet bestaande 1,5 meter. Dan weer mondkapjes, maar dan niet op het perron en wel in de supermarkt, of iets dergelijks. En als het met muterende virussen weer gierend uit de hand loopt, zal Nederland deze winter in paniek een totale lockdown ingaan. Met alle psychische en economische schade van dien.
Ik hoop dat u het mij niet kwalijk neemt dat ik alvast een ticket heb geboekt naar een tropisch oord. Om ook deze winter door te brengen onder de beschermende vleugels van een staat die wél een strakke regie voert, gericht op het indammen van het virus.