En toen waren er toch excuses. Indringend en duidelijk legde premier Rutte verantwoording af voor het ‘handelen van de Nederlandse staat in het verleden’, schrijft Gertjan van Schoonhoven.
De aanloop naar de – historische – excuses van de regering voor het Nederlandse slavernijverleden was weinig verheffend. De excuses zelf – maandagmiddag uitgesproken in het Nationaal Archief in Den Haag door een ernstige premier Mark Rutte – maakten veel goed. Ongetwijfeld zal noch onder voor- noch onder tegenstanders van excuses alle discussie vanaf vandaag voorbij zijn. Maar de toespraak van de premier was zowel indringend als duidelijk. En zeker dat laatste was na alle rumoer wel nodig.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
Terecht dat de regering het aanbieden van excuses niet nog eens maanden heeft uitgesteld. Nog eens een half jaar van rumoer zou meer kwaad hebben gedaan dan goed. Het is nu voor eens en altijd duidelijk: de Nederlandse regering erkent en veroordeelt de slavernij als misdaad tegen de menselijkheid. Erkent dat de Nederlandse staat ‘in al zijn historische verschijningsvormen’ verantwoordelijkheid draagt voor dat duistere verleden. Én erkent dat het slavernijverleden geen ‘geschiedenis is die achter ons ligt’ maar nog steeds doorwerkt in het heden. Voor dat alles bood de Nederlandse regering maandagmiddag sober maar duidelijk excuses aan. In vier talen.
Excuses van Rutte expliciet uitgewerkt
‘Vandaag bied ik namens de Nederlandse regering excuses aan voor het handelen van de Nederlandse staat in het verleden: postuum aan alle tot slaafgemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden, aan hun dochters en zonen, en aan al hun nazaten tot in het hier en nu.’
Wie de woorden van de premier nog eens terugleest, en vergelijkt met de lijst van bijna twintig expliciete en meer impliciete excuses die er de afgelopen twintig jaar wereldwijd zijn aangeboden door andere nationale politici, komt weinig excuses tegen die zo expliciet zijn uitgewerkt als die van de Nederlandse premier maandag. Tegelijk kocht de regering – heel verstandig – tijd door te stellen dat de excuses pas het begin zijn. De oude wonden zijn niet opeens geheeld en dus zijn de excuses pas het begin van een proces van ‘heling’.
Bekijk hier de lijst: Een kwart eeuw sorry voor de slavernij. Van Benin tot Brazilië waren er al nationale spijtbetuigingen
Een mooi staaltje nation building
Ook in een ander opzicht is dat waar. Onder Surinaamse en Antilliaanse nazaten lopen de opvattingen over het hoe en wat van excuses zeer uiteen, hebben we de afgelopen weken gezien. Dat de Koning op 1 juli volgend jaar Keti Koti zal bijwonen, adresseert een deel van de klachten. Maar het brisante onderwerp van – mogelijke – miljarden aan herstelbetalingen ligt er nog steeds, ook al is daar in de officiële kabinetsreactie van maandag op het rapport van het Adviescollege dialooggroep Slavernijverleden geen sprake van.
En – niet te vergeten – onder autochtone Nederlanders is er naast groeiende steun voor excuses ook veel onbegrip en verzet. Ook dat zal na maandag 19 december niet opeens als bij toverslag voorbij zijn.
De excuses van maandag waren een mooi staaltje nation building in uitvoering. Ze moeten een grote groep burgers die zich op grond van het verleden niet als volwaardig behandeld voelden, een volwaardige plek in de Nederlandse samenleving geven én in een gezamenlijke geschiedenis. Maar het zal niet het laatste moment van nation building zijn dat we te zien krijgen.
Kijk de toespraak van premier Mark Rutte terug:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."