De oprichters van de VVD geneerden zich 75 jaar geleden voor het liberalisme, schrijft Roelof Bouwman. Is het een wonder dat VVD-premier Mark Rutte zo weinig liberale dadendrang vertoont?
Sommige mensen geloven dat de loop van de gebeurtenissen op aarde afhankelijk is van de onderlinge stand van bepaalde sterren op een bepaalde tijd. Volgens dit geloof is het onder meer mogelijk om geboren te worden onder een ‘ongunstig gesternte’.
Zou daar ook bij de oprichting van een politieke partij sprake van kunnen zijn? Deze week precies 75 jaar geleden zag in het Amsterdamse theater Bellevue de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) het levenslicht. De omstandigheden waren allesbehalve perfect.
Streven naar zoveel mogelijk individuele vrijheid
In de tweede helft van de negentiende eeuw was het liberalisme in Nederland nog een dominante politieke stroming geweest. Na 1900 gingen katholieken, protestanten en socialisten de toon zetten. Vooral tijdens het interbellum zakte het liberalisme steeds verder weg. Totdat het een historisch dieptepunt bereikte bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1937: de Liberale Staatspartij (LSP) haalde nog slechts 3,95 procent van de stemmen.
De collectivistische tijdgeest stond haaks op het streven van liberalen naar zoveel mogelijk individuele vrijheid. Zowel door links (de communisten voorop) als door rechts (de nationaalsocialisten voorop) werd liberalisme gekoppeld aan dikbuikige, sigarenrokende ondernemers en verfoeilijk laissez-faire-kapitalisme.
Na de Duitse bezetting bleek er weinig te zijn veranderd. In de ogen van de roomse en rode politici die nu op het Binnenhof de lakens uitdeelden, diende er niet minder maar juist méér sociaal-economische ordening te komen, met de overheid als opvoeder en opzichter.
Werd het liberale vaandel niettemin hardnekkig hooggehouden door de geestelijke nazaten van Johan Rudolph Thorbecke? Verdedigden ze hun gedachtengoed fervent tegen alle onheuse aantijgingen?
Nou nee.
Lees ook: Liberalisme ontbrak in de naamsaanduiding
De LSP ging in 1946 op in de Partij van de Vrijheid (PvdV). De oprichters hadden met opzet de aanduiding ‘liberalisme’ uit de partijnaam gelaten en ook in het manifest en het program van de PvdV kwam de term niet voor. Wel werd veel geschermd met het linksige begrip ‘sociale gerechtigheid’.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout