Ongehoord Nederland (ON) hangt een derde boete boven het hoofd, omdat de omroep zich niet zou hebben gehouden aan de journalistieke code van de NPO. De kwestie dreigt uit te draaien op een bom onder de Hilversumse journalistiek, want wat zorgvuldige en betrouwbare journalistiek is, is geen wiskunde, schrijft Carla Joosten.
Lees wat er speelt rond omroep ON: Hoe gaat het met de strijd om de omroepjournalistiek?
Informatie moet kloppen, is gecheckt, betrouwbaar, nauwkeurig, onafhankelijk, evenwichtig en pluriform. Dat is de kern van de journalistieke code van de NPO, die alle omroepen hebben onderschreven.
Journalistieke codes zijn niet ongebruikelijk. Ook commerciële media hebben meestal een statuut of code waaraan de journalisten zich moeten houden. Een ombudsman die omroepen op de vingers tikt, is een verhaal apart.
De eerste vijf jaar vervulde de NPO-ombudsman zijn taak tamelijk in de luwte. Kijkers klaagden over discriminatie, objectiviteit, onjuiste inhoud, taalgebruik, emotie, schokkende beelden en te harde muziek. En de ombudsman reageerde daarop tegenover de klagers. Maar in 2022 explodeerde de brievenbus.
Ruim driekwart van de klachten bij de ombudsman ging over ON
In dat jaar kwamen 3.850 e-mails binnen, vijfmaal het aantal van 2021. Bijna 3.100 daarvan waren klachten, meer dan driekwart ging over omroep ON. Ook nieuw was de bemoeienis van de handhavers en toezichthouders van de NPO, het Commissariaat voor de Media en de politiek. Volgens de regels kan D66-staatssecretaris Gunay Uslu (Media) na twee sancties de vergunning van een omroep intrekken.
Dit is een mijnenveld. Allereerst is het nog niet zo eenvoudig te bewijzen wat zorgvuldige en evenwichtige journalistiek is. Journalistiek is geen wiskunde. De ombudsman kreeg ook klachten van kijkers die vinden dat NOS Nieuws te weinig aandacht besteedt aan het klimaat. Wat is genoeg? De ombudsman kon er niks mee. Wat te denken van de veelgehoorde klacht dat ‘Hilversum’ een links bolwerk is? De kijker is er intussen aan gewend, zou je cynisch kunnen opmerken.
Het omroepbestel was van ouds pluriform, maar is intussen vervaagd
Maar links of rechts zijn helemaal geen criteria in de code. Evenmin geldt dat voor objectiviteit. Immers, het omroepbestel is van oudsher pluriform: onderdeel van het zuilenstelsel. Dat stelsel bestaat in versplinterd Nederland niet meer en de pluriformiteit van de omroepen is vervaagd. De kijkcijfers domineren het hedendaagse bestel.
Lees ook deze voorpublicatie uit Wokeland van Coen de Jong: Woke als speerpunt van de publieke omroep
Maar over zulke abstracties gaat het in de kwestie rond ON niet. Veel protest kwam er bij de ombudsman binnen over het gebruik van het woord ‘neger’ in een uitzending van ON. De ombudsman oordeelde negatief en baseerde zich daarbij op het College voor de Rechten van de Mens dat dit woord als discriminerend taboe heeft verklaard. Maar dat college met zijn deftige naam is een instituut dat ‘de rechten van de mens in Nederland beschermt en bevordert en deze onder de aandacht brengt’. Het is dus geen rechtbank of rechtsprekend orgaan.
Moet een omroep dan maar uit het bestel worden gekieperd?
Het is nog niet zo eenvoudig om over de werkwijze van journalistiek Hilversum te oordelen. Een deel van het publiek zal vinden dat de omroepen helemaal geen evenwichtige berichtgeving brengen. Anderen zijn daarmee juist tevreden.
De vraag is of een omroep die blijkbaar een klachtenregen veroorzaakt dan maar uit het omroepbestel moet worden gekieperd. Een omroep die er nota bene pretendeert te zijn voor hen die zich ‘ongehoord’ voelen.
Dat die omroep afspraken schendt door niet samen te werken met andere omroepen, zoals vereist volgens de Mediawet, maakt diezelfde omroep het de handhavers wel erg gemakkelijk om in te grijpen. Maar het is begrijpelijk dat Uslu daarbij grote aarzelingen heeft en vreest dat dit de democratie niet ten goede komt. Ook de ongehoorden verdienen gehoord te worden, wat volgens ON zelf de reden van het bestaan van de omroep is.
Lees ook deze column van Gerry van der List: Laat Ongehoord Nederland maar zijn gang gaan
Misschien moeten de omroepbazen en de politiek de regels nog eens onder de loep nemen en zich bezinnen op waar het werkelijk om moet draaien in een mediasysteem dat is bedoeld voor de hele bevolking.
Er is voor iedereen plek in de Hilversumse herberg die aan belastingen en reclamegelden jaarlijks 1 miljard euro ontvangt om alle Nederlanders te bedienen. En het mooie is dat niemand verplicht is te kijken.