Wordt verkiezingscampagne eindelijk een gevecht om de kiezer?

De verkiezingen van 2021 waren de saaiste in decennia, met vlakke campagnes als grote deceptie voor de kiezer. De nieuwe lichting politieke leiders kan daarin verandering brengen, maar dan moet het wel over meer gaan dan de poppetjes alleen, schrijft Victor Pak.

Slechts 14 procent van de Kamerzetels wisselde van partij bij de verkiezingen van 2021. Het laagste aantal sinds 1989. Het was kenmerkend voor een verkiezingscampagne waarin partijen vooral de overeenkomsten benadrukten in plaats van de verschillen – mogelijk ingegeven door de coronapandemie die nog heerste in Nederland.

Toenmalig VVD-lijsttrekker en demissionair premier Mark Rutte deed drie weken voor de verkiezingen een oproep tot samenwerking ‘met alle redelijke partijen’. Die samenwerking kwam er na een ellenlange formatie, waarin VVD, D66, CDA en ChristenUnie besloten opnieuw een coalitie te vormen. Het fundament bleek broos. Ruim twee jaar later kan de kiezer opnieuw naar de stembus.

Kiezer zag in verkiezingscampagne 2021 weinig verschillen tussen partijen

Welke thema’s gaan domineren, is nog afwachten. Het kabinet-Rutte IV viel over de migratie, maar dat biedt geen garantie dat het onderwerp de verkiezingen zal domineren.

De kiezer mag hopen op een heldere ideeënstrijd tussen de partijen. Na de verkiezingen van 2021 gaf 39 procent van de kiezers aan de verschillen tussen de partijen klein te vinden. Partijen faalden in 2021 in hun plicht om kiezers te informeren over juist de onderlinge verschillen.

Nieuwe lijsttrekkers voor coalitiepartijen

Gaan de nieuwe lijsttrekkers die verschillen breder uitmeten dan in 2021?  Voorlopig is er vooral veel aandacht voor de poppetjes. Logisch, want voor het eerst sinds 2002 is de zittend premier niet verkiesbaar en hebben de vier coalitiepartijen allemaal een nieuwe lijsttrekker – al is die van het CDA nog aanstaande. Daarnaast fuseren GroenLinks en PvdA en wordt Frans Timmermans van het Brusselse pluche gehaald om de combinatie te gaan leiden. Zo bezien heeft BBB, winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen, met Caroline van der Plas een ‘ervaren’ lijsttrekker.

In de maatschappij leven grote verschillen over klimaat en immigratie

Voor de kiezer is te hopen dat het komt tot een strijd op de inhoud. Uit het Nationaal Kiezersonderzoek blijkt dat over klimaat en immigratie in de maatschappij grote meningsverschillen bestaan. Als het gaat om het klimaat hebben veel kiezers bijvoorbeeld het idee dat veel van hun landgenoten in een geheel andere werkelijkheid leven.

‘Nederlanders zijn het negatiefst over [hen] die anders denken over klimaat en herverdeling,’ z0 blijkt uit het kiezersonderzoek. Aan politieke partijen de taak om die verschillen over het voetlicht te brengen. Zodat de kiezer duidelijk wordt voor welke keuze hij staat.