Het is goed nieuws dat steeds meer Nederlanders werken, maar dat ze vooral bij de overheid aan de slag gaan, is minder fraai, schrijft Carla Joosten. Die banen moeten immers worden bekostigd door hen die buiten de overheid werken.
De grootste werkgever van Nederland, de overheid, blijft maar groeien. Bij het openbaar bestuur, de zorg en het onderwijs traden vorig kwartaal de meeste nieuwkomers in dienst, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De stijging past in een trend. Als die doorzet, loopt Nederland een keer tegen de grenzen van de betaalbaarheid aan.
Dat het aantal banen in de zorg groeit, komt door de toenemende zorgconsumptie, gevolg van onder meer vergrijzing en bevolkingsgroei. Ook bij het onderwijs, waarvan altijd wordt gezegd dat er een lerarentekort is, speelt de bevolkingsgroei een rol.
Groei Rijksoverheid ligt minder voor de hand
Dat ook de Rijksoverheid maar blijft groeien, is minder voor de hand liggend. In 2017 telde het Rijk nog 110.649 volledige banen, in 2021 131.132 en in 2022 138.376. Dat is een groei van eenvierde in vijf jaar tijd. Erg fors.
Volgens de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk 2022 zijn vorig jaar 17.357 medewerkers ingestroomd bij ministeries en aanpalende diensten, 22,7 procent meer dan in 2021. Daar stonden 10.366 vertrekkende medewerkers tegenover. Kortom, een stijging met 7.000 ambtenaren.
De salarisuitgaven bij het Rijk bedroegen in 2022 bijna 11,5 miljard euro. Dit is een stijging van 8,6 procent ten opzichte van 2021, grotendeels veroorzaakt door de groei van het aantal fte’s met 5,5 procent en een gemiddelde loonstijging van 3,3 procent.
Vooral de personeelsaantallen bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en dat van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit groeiden fors, met respectievelijk 16,2 procent en 13,4 procent. Daar zit trouwens wel enige logica in. EZK moest opeens allemaal klimaatspecialisten aantrekken, Landbouw had dezelfde taak met stikstofexperts.
De vraag is of op andere terreinen van de Rijksoverheid geen functies konden worden geschrapt. De zucht naar efficiency lijkt kleiner dan die naar groei. Zoals de Raad van State al adviseerde: de overheid moet minder taken naar zich toetrekken, en bovendien de zaken die ze wel moet doen, beter uitvoeren.
Overheid concurreert fors met het bedrijfsleven op zoek naar personeel
De arbeidsmarkt is krap. Alom heersen personeelstekorten. De overheid concurreert fors met het bedrijfsleven in de zoektocht naar personeel. Terwijl datzelfde bedrijfsleven moet zorgen voor de belastinginkomsten om die almaar duurdere overheid te financieren.
Vooral de handel snakt met 87.000 vacatures naar nieuwe arbeidskrachten, op de voet gevolgd door de zakelijke dienstverlening (71.000) en de zorg (65.000). De drie bedrijfstakken zijn goed voor de helft van alle openstaande vacatures.
Haagse ministeries dragen minder bij aan de economie dan commerciële diensten en producten van het bedrijfsleven. Dat moet meer in de hoofden van de ambtenaren komen als ze weer eens nieuw beleid gaan bedenken.