De opvolger van premier Mark Rutte kan de functie niet geheel vrij invullen. Arendo Joustra legt uit waarom.
De kiezer heeft gesproken. En al zijn het geen premiersverkiezingen maar parlementsverkiezingen, sommige kiezers hielden daar bij hun keuze – zoals eerder – wel degelijk rekening mee. Door wie willen zij zich laten vertegenwoordigen in het buitenland, maar ook bij droeve of blije gebeurtenissen in het eigen land?
Door zijn lange aanblijven – en het is nog niet voorbij – heeft Mark Rutte een bijna presidentiële status gekregen. Vooral in coronatijd was dat merkbaar, maar ook door zijn optreden over de grens en door namens Nederland excuses aan te bieden of felicitaties bij sportprestaties. Het kan niet anders of de Koning moet zich af en toe opzijgezet hebben gevoeld. Wellicht heeft de verminderde steun voor de monarchie en voor hemzelf hiermee te maken.
Functie van premier vooral gestuurd noodzaak coalitie bij elkaar te houden
Rutte zat er bovendien al als premier toen Willem-Alexander Koning werd, 2,5 jaar eerder om precies te zijn. Maar straks is er een nieuwe premier en is de Koning opeens de ervaren kracht.
Gaat die nieuwe premier opeens alles anders doen? Dat valt te bezien. Eigen accenten zijn mogelijk, maar de inhoud van de functie wordt vooral gestuurd door het regeren met meerdere partijen. Of zoals de kinderwetje-liberaal Sam van Houten (1837-1930) – over wie deze maand een spannende biografie verscheen door Coen Brummer – eens zei: ‘Ons land is geen land waar een gezag licht te sterk wordt. De geest van discipline en onderwerping is hier zwak, of ontbreekt. Zelfs een zeer krachtige persoonlijkheid zal hier te lande nog slechts eene bescheidene mate van invloed hebben. Hij zal steeds veel meer zelf moeten buigen, dan hij anderen kan doen buigen.’
Zo is het maar net, zoals ook blijkt uit dit verhaal over de premier van Gerry van der List.