Het Westen moet Oekraïne blijven steunen. Laat dat het uitgangspunt zijn in de kabinetsformatie, schrijft voormalig Commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn.
De formatie in Nederland is in volle gang en zaken die hoog op de politieke agenda staan, krijgen bijzondere aandacht. De vraag is of onderwerpen die wellicht wat verder van de burger afstaan ook voldoende worden meegenomen. Zoals de veiligheid in de wereld in het algemeen, en die van Europa in het bijzonder.
De tekenen van een zich ontwikkelende mondiale crisis zijn zichtbaar, maar politici en burgers in het Westen en de andere democratieën in de wereld lijken die niet te willen zien. De parallellen met beide wereldoorlogen uit de twintigste eeuw zijn onmiskenbaar. Om het mogelijke verwijt van onnodig alarmisme tegen te gaan, vermeld ik in dit artikel alleen feiten die iedereen kan waarnemen.
Columnist Thomas Friedman van The New York Times zegt, op basis van diezelfde feiten, dat de Derde Wereldoorlog eigenlijk al aan de gang is. Zover ga ik niet. Maar als de agressors die baat hebben bij mondiale destabilisatie niet worden gestopt, wordt die dreiging steeds reëler.
Poetin heeft baat bij destabilisatie
Het begon met Vladimir Poetins droom van het herstel van het oude Russische rijk. Het eerste teken dat het de president menens is, was de Russische inval en oorlog in Georgië in 2008. In 2014 was Oekraïne aan de beurt, met de annexatie van de Krim en de feitelijke bezetting van het oostelijke deel van dat land.
Met het uitblijven van wezenlijke sancties oordeelde Poetin dat de weg vrij was voor zijn misdadige aanval op Oekraïne, met als doel de onderwerping van deze soevereine staat. De geopolitieke situatie is inmiddels dramatisch verder verslechterd, met de brandhaard in het Midden-Oosten die om zich heen grijpt.
Bij deze neergang van de stabiliteit en verdeeldheid in de wereld heeft Poetin alleen maar baat. Het ontbreekt aan voldoende tegenkrachten om Poetin te remmen, die het herstel van het oude Russische rijk wil intensiveren en versnellen. Het spreekt boekdelen dat hij zijn steun put uit autocratische en dictatoriale landen, met voorop Noord Korea en Iran. Bewustwording van deze situatie is noodzakelijk om te voorkomen dat een nieuwe mondiale dreiging voor de wereldvrede onontkoombaar wordt.
Stoppen met steunen Oekraïne geen optie
In februari 2022 werd de wereld opgeschrikt door de brute aanval van Rusland op Oekraïne. De wereld volgt met ongeloof en afgrijzen hoe het Russische leger de oorlog voert. Onderscheid tussen militaire doelen en burgers, die keer op keer het slachtoffer worden, lijkt het Russische leger niet te interesseren. Dat bij die strijd per dag ook circa duizend Russische militairen het leven laten, lijkt Poetin dan weer niet in het geringst te interesseren.
Het vrije Westen steunt Oekraïne vanaf dag één van de oorlog. Zowel met financiële middelen als met militair materieel. Dat gebeurde in voorzichtige stappen, uit vrees dat vooral het leveren van wapensystemen de strijd zou doen escaleren. Een vrees die Poetin duidelijk aanvoelde en waarvan hij gebruikmaakt. Die voorzichtigheid zorgde er mede voor dat Poetin het initiatief kon behouden.
Oekraïne heeft meer raketten nodig
Het grote aantal aan Oekraïne geleverde geavanceerde luchtverdedigingssystemen, zoals Patriot en Stinger, zal niet kunnen verhinderen dat Oekraïense steden blijven worden geraakt. Door de grote aantallen (Iraanse) kamikaze-drones en (Noord-Koreaanse) langeafstandsrakketten is die luchtverdediging vrij eenvoudig te verzadigen.
Om zich tegen die Russische bombardementen te kunnen verdedigen, moet Oekraïne in staat worden gesteld de vijandige lanceerinstallaties uit te schakelen. Daarvoor moet het onder meer kunnen beschikken over Duitse Taurus- en Amerikaanse ATACMS-raketten.
Aan Poetin zou het overigens allemaal niet liggen, als ‘Oekraïne maar zou stoppen met de strijd’. Een onwerkelijke voorstelling van zaken. De oorlog kan vandaag stoppen, als Poetin zijn leger de opdracht geeft de bombardementen te stoppen.
De steun staken, is Poetin belonen
Intussen zeggen sommige westerse politici en media dat het steunen van Oekraïne de oorlog onnodig verlengt en moet stoppen. Maar dan kan Oekraïne de strijd op korte termijn al niet meer voeren met zware wapens. Rusland ziet dan een sterk verzwakt Oekraïne voor zich, en zal onmiddellijk daarvan gebruikmaken door op te trekken in de richting van Kyiv.
Los van de ellende voor de Oekraïense samenleving – mensen zullen vluchten voor de Russische terreur – zal dit onder meer betekenen dat Poetin wordt beloond voor zijn agressie. Het lijkt hem dan te zijn gelukt Oekraïne weer onder het gezag van Moskou te brengen.
Uitbreiding oorlog betekent verdere destabilisatie
Poetins langetermijndoel: het Russische rijk in oude glorie herstellen. Een waanvoorstelling die vergaande consequenties zal hebben voor het Westen, in het bijzonder voor Europa.
Poetin beschouwt niet alleen Oekraïne, maar meer landen uit de tijd van de Sovjet-Unie als eigenlijk Russisch. Een uitbreiding van de oorlog naar die landen zou verdere destabilisatie van Europa betekenen. Poetins ambitie om het Russische rijk in zijn oude omvang te herstellen, zal daarnaast onze vrijheid van handelen ernstig beperken.
Peace for our time?
De parallellen met de vooravonden van de grote wereldoorlogen dringen zich op. De wereld wordt stap voor stap onrustiger. Toch lijken sommigen in het Westen te kiezen voor peace for our time, zoals de Britse premier Neville Chamberlain verkondigde nadat Engeland en Frankrijk een verdrag sloten met Adolf Hitler in 1938 in München.
We weten wat toen volgde: de annexatie van Tsjecho-Slowakije die – ondanks de overeenkomst – ongestraft bleef, waarna nazi-Duitsland overging tot de frontale aanval op en inlijving van Polen in 1939. Er was een bloedige nietsontziende oorlog van zes jaar voor nodig om de vrijheid in het Westen te doen terugkeren.
Als het Westen Oekraïne blijft steunen in het terugdringen van de agressor, zal dat ook consequenties hebben voor de ondermijnende rol die Poetin op het wereldtoneel speelt. Daardoor zal de steun van Rusland aan partijen als Syrië, Iran en Noord-Korea afnemen, wat de stabiliteit in die delen van de wereld zal verbeteren.
Het Westen, met name Europa, moet Oekraïne blijven steunen. Doen we het niet uit solidariteit met de Oekraïners, dan moeten we het doen uit welgemeend eigenbelang. In de kabinetsformatie mag deze stellingname niet ontbreken.