Of het aankomende kabinet van Dick Schoof een succes wordt? Dat hangt af van de man aan wie hij deze baan te danken heeft, schrijft Afshin Ellian: Pieter Omtzigt.
Habemus papam. Eindelijk heeft Nederland een nieuwe minister-president: superambtenaar Dick Schoof. Hij had zelf nooit gedacht aan het premierschap of dit ambt nagestreefd.
Schoof is een integer, kundig en intelligent man, die altijd de publieke zaak heeft gediend. Daaraan twijfelt niemand, al mopperden sommigen dat de invoering van de Nationale Politie onder zijn leiding niet goed is verlopen. Diegenen moeten zich maar afvragen onder wie zo’n megaproject wel vlekkeloos was verlopen. (Eigenlijk moeten we eerst kijken naar iemands sterke kanten, maar dat kunnen we tegenwoordig niet meer.)
Dat Schoof premier wordt, en niet de grote verkiezingswinnaar Geert Wilders (PVV), komt door één man: Pieter Omtzigt. Al in de campagne maakte de NSC-leider kenbaar een extraparlementair kabinet te willen, wat volgens hem de beste politieke en bestuurlijke constructie is.
Indertijd schreef ik dat deze vorm indruist tegen de democratische machtsvorming. Een benoemde, niet-gekozen premier hoeft zich immers niet te bekommeren om de publieke opinie en verkiezingen.
Omtzigts bijzondere logica
De benoeming van Dick Schoof volgt uit Omtzigts besluit, die niet Wilders als premier wilde. Wel een kabinet met PVV, maar niet onder leiding van de PVV. Het resulteert in een technocratische bestuursmacht. Dit heeft Omtzigt tijdens de campagne niet helder aan de kiezers voorgelegd.
Omtzigt streed tegen ambtenaren, maar brengt ze nu in het centrum van de macht. Eenzelfde logica past hij toe als het gaat om de macht van het parlement, door de rechter – ook een ongekozen ambtenaar – via een Grondwettelijk Hof de ultieme macht te geven om de geldigheid van wetten te beoordelen.
Het is begrijpelijk dat Omtzigt – na Wilders het langstzittende Kamerlid – teleurgesteld was in de politiek. De geslotenheid van het CDA en de weigering van de partij om problemen rond immigratie, islamisme en globalisering aan te pakken, veranderde de partij in een kleurloze beweging. Het CDA bestond voornamelijk uit politici die vooral op jacht waren naar politieke posten.
Eigenlijk gold hetzelfde voor de PvdA. De vraag is nu of de VVD weerbaarheid heeft opgebouwd tegen deze politieke ziekte. Het is aan Dilan Yeşilgoz om de liberalen in het centrum van de politiek te houden, en niet in het centrum van banenmachine (iets waartegen Pim Fortuyn zich al keerde).
Hoe nu verder?
Er zijn twee scenario’s voorstelbaar:
1. De omvorming van het kabinet, van politiek machtscentrum in een ambtelijk apparaat (zonder politieke visie of belang), leidt juist tot het tegenovergestelde van depolitisering: polarisatie.
GroenLinks-PvdA en D66 tekenen hiervoor. Niet de macht van de Kamer neemt toe, wel het conflict in de Kamer. Intussen zingt de fantasie van Wilders als redder rond. Immers weet niemand hoe Wilders als premier zou hebben gefunctioneerd.
2. Schoof loodst belangrijke wetten door de Eerste Kamer en voert het Deense immigratiemodel in. Hij gaat een bondgenootschap aan met onder meer Italië. Dit nieuwe machtsblok (met al-dan-niet-passieve steun van Oost-Europese landen) boekt grote successen op Europees niveau.
Schoof, met zijn decennialange ambtelijke ervaring en intelligentie, beslecht zo de lastige kwesties rond immigratie en stikstof, en daarmee ook de polarisatie. De meerderheid in Nederland krijgt weer vertrouwen in de overheid. Wellicht rijst de vraag of Schoof een partij wil oprichten, al is dat niet direct voorstelbaar.
Schoof verdient alle steun
Of het tweede scenario werkelijkheid wordt, hangt weer af van één man: Omtzigt. (Nee, ik onderschat hem niet.) Als hij zich niet opstelt als ombudsman die rancune wil onderzoeken en organiseren, maar het kabinet-Schoof ruimte biedt en steunt, zal ook zijn eigen aanzien bij kiezers toenemen.
Is Omtzigt in staat het kabinet een groot succes te laten worden? Alleen hijzelf heeft het antwoord.
Dick Schoof moet openheid en toegankelijkheid betrachten naar de samenleving. Dat hoort bij het politieke ambt van premier. Politici luisteren naar mensen. Gelukkig is de aanstaande premier van nature een toegankelijk mens.
Schoof verdient alle steun om het vertrouwen in de politiek terug te winnen.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
