Wie de NOS bevooroordeeld vindt, is het waarschijnlijk zelf

Aanhangers van Israël en Palestina jammeren al maanden dat de verslaggeving van de NOS niet objectief is. Polarisatie zet de vrije pers onder druk, schrijft Mark Thiessen.

Door polarisering kunnen steeds meer kiezers niet meer helder denken. Voor het bewijs hiervan kijken we vaak naar de Verenigde Staten, maar ook in ons eigen land is het polarisatieproces volop gaande.

Een door polarisatie aangetast brein beoordeelt informatie vooral op basis van wat deze voor de eigen identiteit betekent. Is de informatie positief genoeg over de groep waartoe iemand behoort? En negatief genoeg over de vijandgroep? Bevestigt de informatie de eigen groepsbeleving van de werkelijkheid?

Wie wil weten hoe polarisatie werkt, kan wat leren van het gedrag van fanatieke supporters van rivaliserende voetbalclubs. In mijn tienerjaren was ik een gepassioneerd aanhanger van MVV Maastricht – nog steeds overigens. Bij het supporterschap van MVV hoort het vijandschap van aartsrivaal Roda JC. Ik ergerde me destijds kapot aan de lokale krant, die altijd op de hand van Roda was. Gek genoeg hoorde ik dat ook Roda-supporters zich ergerden. Zij vonden de lokale krant juist een MVV-gazet. Ik besefte dat beide stellingen niet tegelijk waar kunnen zijn.

En ineens zag ik het overal. PSV-supporters die De Telegraaf een Ajax-krant vonden. Feyenoorders die Studio Sport een Ajax-journaal vonden. Ajacieden die Studio Sport een PSV-journaal vonden. Toen snapte ik het: niet de journalisten waren bevooroordeeld, maar ik was dat zelf. In buitensporige mate.

Allemaal prima als het over voetbal gaat – het maakt het spelletje spannend en interessant. Maar linke soep in de politiek en, breder, de vrije samenleving.

Lokroep van de polen

We zien hetzelfde als het gaat om Israël en Palestina. Aanhangers van beide kampen jammeren al maanden dat de NOS-verslaggeving niet objectief of zelfs bevooroordeeld is. Er is kritiek op redactionele keuzes van kranten, zoals laatst naar aanleiding van een opiniestuk in NRC over ‘de Israëlische man’. Radicale demonstranten jaagden Telegraaf-journalisten van het terrein van de Universiteit van Amsterdam.

Het is overduidelijk: beide kampen beoordelen informatie over dit conflict niet meer op heldere wijze.

Polarisatie zet de vrije media onder druk. Mensen kunnen berichtgeving die niet in hun straatje past, niet meer gewoon naast zich neerleggen. Ze zien zulke berichtgeving als een aanval op zichzelf en hun groep. Zelfs de slimsten onder ons kunnen daarvoor vallen.

Zoals de Leidse hoogleraar Andreas Kinneging. Hij schreef het buitengewoon interessante filosofische boek Geografie van goed en kwaad, dat ik in mijn studententijd graag las. Twee weken geleden schreef hij op X: ‘Disinformatie is inderdaad buitengewoon kwalijk. Daarom moeten NRC, Volkskrant, Trouw en de publieke omroep onmiddellijk worden verboden.’

Ook deze filosoof is gevallen voor de lokroep van de polen. Dat is verontrustend.

Eigen verantwoordelijkheid

We spreken graag over het beschermen van de vrije pers tegen kwaadwillende politici. Maar politici hoeven de vrije pers niet eens direct te beperken om haar de nek om te draaien. In een gepolariseerde samenleving kunnen burgers dat zelf ook doen, door weigeren te accepteren dat media niet altijd objectief kunnen zijn en sommige nieuwsberichten niet 100 procent hun persoonlijke werkelijkheid weerspiegelen.

De verantwoordelijkheid voor de fundamenten onder onze vrije samenleving ligt niet alleen bij de overheid of bij de politiek. Die ligt ook bij onszelf. Willen wij dat er vrije media zijn, dan hebben we ook zelf verantwoordelijkheden.

Zoals de verantwoordelijkheid om bij journalistieke keuzes die je niet bevallen, niet meteen van kwaadwillendheid uit te gaan. En de verantwoordelijkheid om zelf de redelijkheid op te brengen die je van journalisten verwacht.

Soms bestaat die verantwoordelijkheid simpelweg uit een beetje zelfreflectie en, wanneer je schuimbekkend naar het Journaal kijkt, beseffen: waarschijnlijk is niet de NOS bevooroordeeld, maar ben jij dat zelf. In buitensporige mate.