Mark Thiessen vraagt zich af wat ervoor nodig is voor coalities om een regeerperiode vol te maken. Onderling respect, elkaar wat gunnen en geen last hebben van scoordrift. Je hoeft niet lang na te denken om te beseffen dat dat onmogelijk is voor het kabinet-Schoof.
Ongeveer een jaar geleden overleed Charlie Munger. Hij was decennialang de zakenpartner van miljardair Warren Buffett en stond bekend om de bijzondere denkwijze waarmee hij beslissingen nam. Eén van de beroemdste daarvan is de quote: ‘Het enige dat ik wil weten, is de plek waar ik sterf, zodat ik daar nooit heen ga.’
Het lijkt een grapje, maar er zit een les in. Mensen besteden veel tijd aan het bedenken wat ze moeten doen om hun doelen te bereiken. Maar je kunt het ook op zijn kop zetten: wat is het tegenovergestelde van wat ik wil bereiken en wat is de weg daar naartoe? Dan weet je precies wat je moet voorkomen. Deze denkwijze heet inversie.
Munger paste dit ook toe op zijn zoektocht naar levensgeluk en stelde zich de vraag: wat is de succesformule voor een leven vol ongeluk? Hij kwam tot een aantal bepalende destructieve gedragspatronen om actief te vermijden: middelenverslaving, zelfmedelijden, afgunst, onbetrouwbaarheid, navelstaarderij, wrok en verongelijktheid. Zij zijn een recept voor persoonlijke ellende. Het lijkt voor de hand te liggen, maar een eerlijke blik op jezelf laat waarschijnlijk zien dat dat niet zo is.
Charlie Mungers recept voor een ongelukkig leven
Hetzelfde kun je doen bij het nadenken over politiek. Je vraagt dan niet ‘Welke politiek is nodig om voor een sterk land te zorgen?’ maar ‘Welke politiek zorgt ervoor dat een land zo snel mogelijk verzwakt?’. Het antwoord daarop lijkt op Mungers recept voor een ongelukkig leven. Een politiek gebaseerd op jaloezie, angst, woede, afgunst, scoordrift, zelfmedelijden. Een politiek met een gebrek aan discipline, zelfbeheersing en zelfreflectie.
Waarom die eigenschappen? Ze vertroebelen waar het werkelijk over gaat, wat de werkelijke doelen zijn. Ze verleiden tot makkelijke oplossingen voor de korte termijn. Ze zoeken verklaringen voor wat er mis gaat door naar anderen te kijken, in plaats van naar jezelf. Ze leiden tot veel te snelle beslissingen. En zo tot chaos. Tot enorme fouten. Wordt eenmaal een verkeerde weg ingeslagen, dan zorgen die eigenschappen ervoor dat die niet snel wordt verlaten. Gooi dit soort eigenschappen in een systeem en de weg naar beneden wordt rap ingeslagen.
Hoelang nog voordat het land zichzelf onherstelbaar beschadigt?
Je raadt het al: dit is precies de politiek waarvoor de meeste Nederlanders in november 2023 hebben gekozen. De politiek die we terugzien in het PVV-kabinet van Dick Schoof. Je kunt deze negatieve waarden zien als de bepalende karaktertrekken van ons rechts-populistische kabinet. En misschien wel van ons huidige politieke systeem in brede zin.
Want het is een probleem van veel 21ste-eeuwse democratieën, niet alleen Nederland. Kiezers zijn op drift. Ze zijn boos, teleurgesteld, onzeker en bang voor een veranderende wereld. Zo brengen ze hun proteststem tegen de gevestigde orde uit. En die proteststem is schadelijker voor wat ze belangrijk vinden, dan hetgeen waartegen ze protesteren. Hoelang kan een land dit volhouden voordat het zichzelf onherstelbaar beschadigt? Wat als we in Nederland nog vier jaar met dit kabinet zitten?
Coalitiepartijen moeten elkaar wat gunnen
Gelukkig geeft Mungers inversie ook een beetje hoop. Eén van de meest gestelde vragen in Nederland is inmiddels: wanneer valt dit kabinet? En hoe? Het antwoord krijg je door de vraag om te keren. Wat is ervoor nodig om deze coalitie zo lang mogelijk te laten zitten? Daarvoor moeten we kijken naar hoe eerdere langzittende coalities samenwerkten. Daarvoor was nodig dat coalitiepartijen elkaar met respect behandelen. Dat ze luisteren naar elkaar. Elkaar wat gunnen. Dat ze niet veel last hebben van scoordrift en dat ze zich niet laten leiden door afgunst, door zelfmedelijden en hun wrok naar elkaar loslaten. Je hoeft niet lang na te denken om te beseffen dat dat onmogelijk is. Er komt een mooie conclusie uit deze inversie: de coalitie kan alleen blijven zitten wanneer de coalitiepartijen ophouden met zichzelf zijn.
Zo komt meteen ook de manier waarop dit kabinet zal vallen in beeld. Het valt niet vanwege immigratie. Het valt niet vanwege bezuinigingen. Het valt niet vanwege de rechtsstaatverklaring. Dit kabinet gaat vallen, vanwege zichzelf. En snel ook.