Onder het mom van ‘luisteren’ wordt de kiezer naar de mond gepraat. Ook door traditionele partijen. Politici zeggen problemen aan te pakken, maar durven niks te doen tot alleen radicale ingrepen nog werken. Populisten kijken lachend toe, ziet Mark Thiessen.
De dramatische uitslag van de verkiezingen van 2023 dreunt nog steeds na in Den Haag. Politici weten zich er geen raad mee en zitten midden in het verwerkingsproces. Er heersen onbegrip en angst voor de kiezer. Dat uit zich in de ultieme gemeenplaats: comfort zoeken in de zin ‘er moet worden geluisterd naar de kiezer’.
Deze zin is vooral verleidelijk voor politici van verwarde middenpartijen en populistische partijen. Voor populisten is de zin de basis van hun politiek: zij hebben geen eigen ideologisch verhaal en leven van het aanvoelen en oppoken van de emoties van kiezers. Voor traditionele partijen is de zin een vluchtweg, die maskeert hoe leeg en betekenisloos hun eigen ideologische basis is geworden. Als je zelf niet meer weet wat je moet zeggen, dan zeg je dat er moet worden geluisterd naar de kiezer.
Luisteren is natuurlijk belangrijk. Leiders kunnen niet leiden zonder ook te luisteren. Maar goed luisteren is erg moeilijk. Je richt je volledige aandacht op wat een ander zegt en op welke gevoelens eraan ten grondslag liggen. Je bent oprecht geïnteresseerd en gebruikt het om tot beter begrip te komen.
Die oprechte interesse houdt per definitie op wanneer je alleen luistert voor eigen gewin, bijvoorbeeld zodat je overal kunt roepen dat je luistert naar de kiezer. Wanneer je echt naar iemand luistert, hoef je het niet steeds te zeggen.
Partijen hebben zich verzopen in kiezersonderzoek
Voor veel politici betekent luisteren alleen de zinnen reproduceren die de kiezer graag wil horen. Die halen ze vooral uit kiezersonderzoeken. Er zijn genoeg partijen die zich hebben verzopen in kiezersonderzoek en zich daardoor laten leiden. Dat is waar de dooddoeners vandaan komen die elke dag op ons worden afgevuurd. De leegte die hieruit voortkomt, is koren op de molen van de populisten.
Als campagnestrateeg zie je al snel wanneer politici zich laten leiden door kiezersonderzoek. De VVD zag waarschijnlijk in onderzoeken dat kiezers haar te links vonden, omarmde daarom in 2023 Geert Wilders en maakte van immigratie een verkiezingsthema. Het dreef de kiezer naar de PVV.
Andere partijen zagen in onderzoeken dat kiezers vonden dat er in Den Haag te veel werd geruzied. Daardoor deden ze hun best om er in 2023 een tamme campagne van te maken, zonder grote inhoudelijke verschillen. Het dreef de kiezer naar de PVV.
Nog zo’n dooddoener die op ons wordt afgevuurd: politici die zeggen dat ze er vooral zijn om de problemen van kiezers op te lossen. Vooral coalitie-politici zeggen het steeds weer, omdat ze weten dat kiezers dat willen horen. De combinatie van de geliefde politieke frames ‘luisteren naar de kiezer’ en ‘problemen van kiezers oplossen’ zorgt ervoor dat problemen pas serieus worden genomen wanneer de kiezer ze als acuut ervaart en ze dus al erg groot zijn. Denk aan de bekende problemen waar het woord ‘crisis’ of ‘nood’ aan is gekoppeld. Problemen vóór zijn is niet interessant. Want die staan nog niet op de radar van de kiezer.
De angst voor de kiezer moet uit het systeem
Zo maken bange politici van onze democratie een jukebox. De kiezer gooit er een euro in en de politiek zet het juiste nummer op. Met als gevolg dat er niemand meer is die zelf de muziek kan schrijven. Een politiek zonder componisten en zonder dirigenten. Niksig, leeg en onecht. Alleen in staat om verzoeknummers te spelen. Nog even en de middenpartijen zetten het karaoke-programma op, omdat ze denken dat de kiezer zelf wil zingen.
De angst voor de kiezer moet uit het systeem, want ze legt alles lam. Onder het mom van ‘luisteren’ wordt de kiezer naar de mond gepraat. Politici zeggen dat ze problemen aanpakken, maar durven niks te doen tot alleen radicale ingrepen nog werken. Populisten kijken lachend toe.
U verdient betere politici, die soms ook eerlijk tegen u zijn. Ik smacht naar de politicus die opstaat en zegt: er is juist te veel naar de kiezer geluisterd en soms heeft de kiezer ook ongelijk. Dat is de opschudding die ons totaal vastgelopen inspiratieloze systeem nodig heeft. En het zou nog waar zijn ook.