Werknemers die aan het einde van hun loonschaal zitten, hoeven niet te wanhopen. Promotie maken helpt, maar er zijn meer manieren om binnen de cao extra te verdienen. En anders: stap eens naar de concurrent.
Wie goed presteert op zijn werk, hoopt natuurlijk dat zijn werkgever hem daarvoor beloont. In de praktijk gebeurt dat lang niet altijd. Een veelvoorkomende reden: de werknemer in kwestie heeft het maximum van zijn loonschaal bereikt. Door de vergrijzing groeit deze groep. Maar ook jonge medewerkers kunnen de top van hun salarisschaal bereiken en loonsverhoging aan zich voorbij zien gaan. ‘In de financiële dienstverlening zie je bijvoorbeeld dat jonge talenten snel promotie maken en dan klem komen te zitten, omdat er geen banen op een hoger niveau beschikbaar zijn binnen de organisatie,’ zegt Jan Schuurman (55), beloningsspecialist bij Schuurman HR Advies.
Lees hier het nieuwe Elsevier onderzoek: Wie verdient wat? Waar staat u op de nationale loonlijst?
Ruim 5,5 van de 8,2 miljoen werknemers vallen nog altijd onder een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Dat is een afspraak tussen werkgevers- en werknemersorganisaties. Het aantal cao’s dat wordt afgesloten, neemt wel af. Vorig jaar waren het er 672, in 2004 nog 759. Een belangrijk onderdeel van een cao is het salaris waarop werknemers recht hebben. In salarisschalen en treden staat aangegeven hoeveel zij minimaal en maximaal kunnen verdienen.
Werknemers die het maximum van hun schaal hebben bereikt, hoeven niet te wanhopen. Er zijn volop mogelijkheden om meer salaris te bedingen. Hoe pak je dat slim aan?
1 Check je functie
Het kan zijn dat een werknemer in de loop van de tijd meer verantwoordelijkheden of andere taken heeft gekregen binnen zijn functie.
‘Dan kan het lonend zijn om de functie te laten herwaarderen. Misschien blijkt dat de functie eigenlijk in een hogere schaal hoort, omdat die nu meer kennis en ervaring vereist, of bijvoorbeeld betere communicatieve vaardigheden,’ zegt Luc Jongbloed (61), partner van HRM en organisatie-adviesbureau EVZ. ‘Je kunt als werknemer bezwaar maken tegen de functie-indeling. Dat doe je in eerste instantie bij de werkgever of ondernemingsraad. Lukt dat niet, dan kun je naar de vakbond stappen. Ook al is dat je recht, besef wel dat dan de messen geslepen zijn en de werksfeer er niet beter op wordt.’
2 Probeer uit te blinken
Wie uitblinkt in zijn werk, maakt kans op een extraatje. In veel cao’s is er de mogelijkheid voor werkgevers om werknemers die op het maximum van hun loonschaal zitten en uitzonderlijk goed presteren, een eenmalige uitkering te geven. ‘Het brutomaandsalaris blijft dan hetzelfde. De uitkering is een aanvulling daarop,’ zegt Jasper Schramade (36), beloningsadviseur van de Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWVN). ‘Werknemers kunnen deze uitkering elk jaar opnieuw krijgen als ze op hetzelfde niveau blijven presteren.’
Werkgevers zullen niet altijd staan te springen om te strooien met extraatjes. Het is dus verstandig om als werknemer uit te zoeken of de cao waaronder hij valt deze mogelijkheid biedt.
Schuurman: ‘Een cao is een instrument voor werkgevers om te snelle groei van salarissen te dempen. Tegelijkertijd beperkt de cao hun mogelijkheden om personeel incidenteel flexibel te belonen.’
Dat laatste is volgens Schuurman voor werkgevers essentieel om talentvolle medewerkers binnenboord te houden nu de concurrentieslag op de arbeidsmarkt weer is losgebarsten.
3 Durf te pronken
Voor wie niet al te bescheiden is, kan pronken een optie zijn. ‘Laat aan je leidinggevende zien wat jouw toegevoegde waarde is binnen het bedrijf,’ zegt Schuurman. ‘Maak het zo concreet mogelijk door bijvoorbeeld resultaten en behaalde doelen op papier te zetten. Je hoeft niet meteen om salarisverhoging te vragen. Een goede timing is essentieel. Het maakt je onderhandelingspositie beter als je al eerder hebt laten zien dat je onmisbaar bent voor de organisatie.’
4 Buit schaarste uit
Specialisten die schaars zijn op de arbeidsmarkt, kunnen daarvan profiteren. In sommige cao’s is namelijk een zogeheten arbeidsmarkttoeslag opgenomen. Dit is extra ruimte die werkgevers kunnen benutten om werknemers te werven of vast te houden met een salarisverhoging, wanneer sprake is van krapte op de arbeidsmarkt. Schuurman: ‘Je ziet dat bijvoorbeeld in de zorg en IT-sector. Het is een manier om specialisten die moeilijk te vinden zijn, extra te belonen.’
Deze tijdelijke toeslag is meestal voor één jaar van toepassing. Daarna wordt gekeken of het bedrag opnieuw tijdelijk wordt uitgekeerd, afhankelijk van de situatie op de arbeidsmarkt.
5 Maak promotie
De meest voor de hand liggende manier om te ontsnappen uit een loonschaal, is promotie maken. Want zo is het simpelweg: hoe zwaarder de functie, des te meer iemand verdient. Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. ‘Het is daarom van belang dat je je als werknemer blijft ontwikkelen,’ zegt Jongbloed. ‘Je moet zelf de regie nemen en je laten bij- of omscholen om jezelf voor te bereiden op een zwaardere functie. Het werkt vaak beter om met je werkgever in gesprek te gaan over mogelijkheden om je verder te ontwikkelen, dan alleen om meer geld te vragen.’
6 Stap naar de concurrent
Een verkoopmedewerker, marketeer, IT-specialist of hr-medewerker kan in allerlei sectoren aan de slag. De ene branche betaalt aanzienlijk beter dan de andere. Heeft een marketeer de top van zijn salarisschaal bereikt, dan doet hij er goed aan de cao’s van verschillende bedrijfstakken naast elkaar te leggen. Zo kan een overstap van de zorg naar de bouwsector lonend zijn.
Ook kan hij overwegen over te stappen naar een bedrijf binnen dezelfde branche dat beter betaalt. ‘Veel organisaties hebben een eigen ondernemings-cao. Daarin staan de salaristabellen die ze intern gebruiken,’ zegt Jongbloed. ‘Een bedrijf dat onder een bedrijfstak-cao valt, mag niet minder betalen dan wat de landelijke cao voorschrijft, maar wel meer. Je ziet bijvoorbeeld in de metaalindustrie dat sommige bedrijven met hun salarissen 15 procent boven de landelijke norm zitten. Dat heeft vaak te maken met krapte op de arbeidsmarkt.’
Wie om zich heen aan het kijken is, doet er dus wijs aan altijd de salaristabel van een bedrijf op te vragen.
7 Ontsnap aan de cao
Hoe langer iemand bij een bedrijf werkt, des te meer hij automatisch gaat verdienen. In de meeste cao’s is namelijk vastgelegd dat werknemers bij goed functioneren elk jaar een stapje, een ‘trede’, omhoog gaan op de ladder. Dit is inmiddels in hoog tempo aan het veranderen. Steeds vaker moeten werknemers hun salarisverhoging verdienen door uitzonderlijk goed werk af te leveren. ‘We zien in toenemende mate dat bedrijven werknemers belonen naar prestatie. Het is dan niet meer vanzelfsprekend dat je er elk jaar een beetje bij krijgt,’ zegt Schramade van de AWVN.
Werknemers die graag meer invloed hebben op hun salaris, kunnen dus kiezen voor een bedrijf dat hen beoordeelt op prestaties.
Maar ook dit systeem van zogeheten open loonschalen heeft voor- en nadelen. De voordelen? Schramade: ‘Het is eerlijker. Waarom zou iemand die al vijftien jaar in dezelfde functie zit meer verdienen dan een jongere collega die even goed of zelfs beter presteert? Je kunt bij een bedrijf dat een open loonschaal hanteert sneller stappen maken.’
Keerzijde is volgens Schuurman dat dit systeem de werknemers minder zekerheid biedt. ‘Je kunt niet meer zien hoeveel je over twee jaar gaat verdienen. Het kan vervelende discussies opleveren als een jongere collega meer verdient dan iemand die er al jaren zit.’ Bovendien is ook bij het belonen op basis van prestaties voor elke functie doorgaans een minimum- en maximumsalaris vastgesteld. Alleen de stappen daartussenin zijn verdwenen.
Wie helemaal niet meer gebonden wil zijn aan treden en loonschalen, kan altijd nog kiezen voor een bedrijf dat geen cao heeft. Dan heeft hij het heft helemaal in eigen handen.