De Amerikaanse bioloog Rachel Carson schreef in 1962 het boek Silent Spring. Dat wordt wel beschouwd als het begin van de wereldwijde milieubeweging, schrijft Simon Rozendaal.
Het ging vooral over het gevaar van pesticiden en daar slaat de titel op. Door bestrijdingsmiddelen zouden de insecten en vogels sterven en de lente dus stil zijn. In Vluchten kan niet meer van Jenny Arean en Frans Halsema, in 1972 geschreven door Annie M.G. Schmidt, zitten twee verwijzingen naar het boek. ‘Hier in Holland sterft de laatste vlinder op de allerlaatste bloem.’ En: ‘Op aarde zingt de laatste vogel in de laatste lente.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Toen kwamen de Pak’s, nitrosaminen, benzopyreen en acrylamide
Weinig bekend is dat Rachel Carson in haar boek tevens voorspelde dat de mensheid massaal kanker zou krijgen door synthetische chemicaliën.
Als het moeilijk wordt, zeggen bewindslieden tegen de experts: regelen jullie het maar
De insecticiden van destijds (aldrin, dieldrin en heptachloor) stonden als eerste in het beklaagdenbankje en in de jaren dat ik dit onderwerp volg, heb ik er heel wat zien langskomen. Zo was er in de jaren zeventig angst voor pak’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Die ontstonden bij het barbecuen – de zwarte randjes aan vlees – en waren zwaar kankerverwekkend, zo was in het laboratorium aangetoond.
Later kwamen er de nitrosaminen langsfietsen. Deze konden ontstaan uit de combinatie van spinazie, andijvie, vis en medicijnen. Toen kwam benzopyreen in zonnebloemolie. Acrylamide in chips en brood. Het ene moment levensgevaarlijk en een paar jaar later alweer totaal vergeten.
PFAS is nummer 45 in de reeks ‘doodselixers’
De PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) die nu de bouwsector op slot dreigt te gooien, is nummer 45 in de elixirs of death (de titel van hoofdstuk 3 uit Silent Spring) die op de markt worden gebracht om ons te vergiftigen. Maar misschien zit ik er een paar plaatsen naast.
In de loop van de afgelopen decennia gaat het om steeds geringere hoeveelheden. Dat komt doordat we steeds beter kunnen meten. Toen ik een kleine vijftig jaar geleden scheikunde studeerde, konden we ppm (parts per million) meten. We waren apetrots: 1 ppm is 0,0001 procent! Daarna kwam de ppb (parts per billion) en de ppt (parts per trillion).
In het verlengde hiervan worden de normen steeds strenger. Zoals het in de analytische chemie heet: nul wordt steeds kleiner. Bij de fipronil-affaire uit 2017 (weet u nog, het middel tegen bloedluis dat in eieren was terechtgekomen) mocht slechts 5 microgram in een kilo ei zitten. Bij PFAS is de norm 0,1 microgram PFAS per kilo grond. In die twee jaar kunnen we weer 50 keer beter meten en zijn dus ook de normen 50 keer strenger geworden.
Mensen die logisch kunnen nadenken, zouden dan zeggen: de problemen zijn in de afgelopen decennia voortdurend kleiner geworden. Helaas brengen onze bestuurders deze logica niet op.
Nul is een paar biljoen maal zo klein geworden
Het probleem met PFAS leek het kabinet te overvallen, maar toch drong de overheid zelf aan op strenge regelgeving. Maar hoe giftig is de Nederlandse bodem?
Zodra Stientje van Veldhoven (D66) – sinds 1 november minister voor Milieu en Wonen – over PFAS hoorde, besloot ze om datgene wat nog net meetbaar is als norm te nemen. Mevrouw Van Veldhoven heeft natuurlijk geen analytische chemie gestudeerd (dat hoeft ook niet) maar Beleid en Bestuur in Internationale Organisaties. Je zou dan verwachten dat er in haar omgeving mensen verkeren die wel weten dat de nul een paar biljoen maal zo klein is geworden.
Toen bleek dat de bouw door die absurde norm op slot zou gaan, want in alle grond zit meer dan de norm, heeft mevrouw Van Veldhoven aan het RIVM gevraagd of het nog een keer naar zowel de betreffende grond als de norm kon kijken en of een en ander niet kan worden versoepeld. In een cowboyfilm heet dat: eerst schieten en dan pas vragen.
De levensverwachting blijft maar stijgen
Het is allemaal niet zo verheffend en past binnen een trend. Zodra het ingewikkeld wordt, heffen bewindslieden hun handen ten hemel en zeggen tegen de deskundigen: regelen jullie het maar. Natura-2000 en de stikstofcrisis, het klimaatbeleid, PFAS.
Wees gerust. Die kankerverwekkende PFAS in de bouwgrond en uw tuintje verwekt in werkelijkheid natuurlijk helemaal geen kanker. De levensverwachting in de welvarende landen, waar ze al die kankerverwekkende chemicaliën produceren, stijgt al meer dan tweehonderd jaar en vlakt voorlopig nog niet af.