Hoe erg is het eigenlijk met die coronaboetes in Nederland?

Boetes zijn een van de middelen om een pandemie te lijf te gaan, en waarschijnlijk niet de minst effectieve, schrijft Ricus van der Kwast in een ingezonden opinie. Vrijwel alle landen strooien er kwistig mee bij wie het waagt de coronamaatregelen te overtreden.

In Nederland begint het nu te rommelen rond die coronaboetes. Advocaten en politici roepen burgers op om bezwaar aan te tekenen, eigenbelang zal daaraan niet vreemd zijn. Juristen vinden dat de noodverordeningen rechtsgeldigheid missen. Het recht op privacy en op vergadering komt in het geding. Vaak zijn de regels te vaag. Zo waren tot 1 juni samenkomsten op afspraak verboden, maar een toevallige ontmoeting met hetzelfde aantal personen was dat niet. Termen als ‘willekeur’ en ‘rechtsongelijkheid’ vallen.

Het lijkt mij haarkloverij. Dat er mazen in het net zitten, betekent nog niet dat je dat hele net dan maar moet openscheuren. Nederlanders, intelligente lockdowners bij uitstek, zouden hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen, omwille van een groter, algemeen belang. Je had namelijk nog steeds de vrijheid om die toevallig passerende bekende vriendelijk van een afstandje te groeten, ‘we bellen nog!’ te roepen, en door te lopen.

Nederland behoort tot de meest coulante landen

Hoe erg is het eigenlijk met die boetes in Nederland? Verhoudingsgewijs is er weinig bekeurd. Tot 10 mei, anderhalve maand na de afkondiging van de maatregelen, werd er 18.200 keer iemand op de bon geslingerd, wat leidde tot 7.400 boetes. In België waren na één maand al meer dan 36.000 boetes uitgedeeld, een aantal dat inmiddels is verdrievoudigd. In Frankrijk stond de teller medio april op ruim 760.000. Nederland behoort tot de meest coulante landen. Deze graphic illustreert dat nog eens:

De bedragen zijn in Nederland intussen wel hoger dan in omringende landen. Een eenvoudig vergrijp tegen de regels van social distancing kost je in Nederland 390 euro, in Frankrijk 135 euro. In België ben je 250 euro kwijt. Tegen de Brusselaar die dertien maal werd geverbaliseerd, heeft het Openbaar Ministerie drie maanden cel geëist, dat dan weer wel.

Samenkomst van meer dan twee met 200 euro bestraft

In Duitsland verschilt de strafmaat per deelstaat. De Bußgeldkatalog beschrijft dat keurig. Een samenkomst met meer dan twee personen wordt in Noordrijn-Westfalen met 200 euro bestraft. In Berlijn konden bekeuringen voor eenvoudige overtredingen oplopen tot 500 euro, al maakte het Hooggerechtshof er korte metten met de coronaboetes. De motivatie van dat vonnis is interessant, omdat het niet vertrekt vanuit het standpunt van de overtreder, maar vanuit dat van de regels respecterende burger. De regels zijn onscherp geformuleerd, en daarom zullen juist de gezagsgetrouwen nog voorzichtiger worden en zichzelf onnodig beperken in hun vrijheid.

Het kan ook strenger dan in Nederland. In een land als Spanje, dat vroeg en hard werd getroffen, beginnen de geldstraffen bij 600 euro. Corrigeer je voor koopkracht (graphic 3), dan voelt de gemiddelde Spanjaard bij eenzelfde overtreding bijna tien keer zoveel pijn in zijn portemonnee als de Stuttgarter. Wie zich in Taiwan aan een opgelegde quarantaine onttrekt, riskeert er een boete van 150.000 NTD (circa 4.500 euro), maar hij bezuurt dat ook in Griekenland (5.000 Euro) en Italië (tot 3.000 Euro). Wel erg bont maakt Qatar het. Het niet dragen van een mondmasker in het openbaar wordt er bestraft met een boete van zo’n 50.000 euro (200.000 rial) of een gevangenisstraf van 3 jaar.

Het kan ook ludieker. De Indiase politie laat coronaovertreders vijftig strafregels schrijven of legt ze kniebuigingen op, al naar gelang het humeur van de dienstdoende agent.

Nederland lijkt boetebeu

Maar of er elders nou meer, strenger, ludieker of zelfs vernederender wordt gestraft: Nederland lijkt boetebeu. Dat de regels vanaf 1 juni zijn versoepeld, dat die boetes toezien op overtredingen die vandaag geen overtredingen meer zijn juist omdat de maatregelen effect hebben gesorteerd, helpt niet. Dat ideale virusclusters zoals demonstraties, al zijn de intenties nog zo nobel, doorgaan, ook als de principes van social distancing met handen en voeten worden getreden, druist in tegen alles wat we van dat virus weten. Elke vorm van handhaving van coronaregels lijkt voortaan een onbegonnen zaak. Het hek van de dam, zogezegd.

Een generaal pardon dan maar? Bij volgende golven ben je dan één instrument definitief kwijt. Maar deze golf is gaan liggen en er moeten maar weer eens echte boeven worden gepakt, dat sentiment proef je steeds vaker.

Onbekommerd door het Luxemburgse landschap razen

Goeie ouwe tijd. Ik was wat verbaasd toen ik de envelop opende. De boete dateerde van 2 maart dit jaar, uit de tijd dat ik nog als een onbekommerde snelheidsduivel door het Luxemburgse landschap raasde. Ik was geflitst op 94 km/uur, wat was gecorrigeerd tot 91 km/uur. De maximaal toegestane snelheid was 90 km/uur. De boete bedroeg 49 euro. Omdat ik een huurauto reed, bracht de verhuurder me ook 35 euro in rekening.

Dit is nog eens een duidelijke regel met een stevige juridische basis: 90 km/uur, geen pietsje meer. Ik zou die boete natuurlijk kunnen betwisten, de statistische significantie van de overtreding in twijfel kunnen trekken. Ik zou kunnen aanvoeren dat die ene kilometer per uur mijn remweg met maar 2,2 procent heeft verlengd. Niet goed te praten natuurlijk, maar de coronaovertreder die drie man, elk met een bubbel van vier andere contacten, te dicht bij zich heeft, roept direct een risico af over twaalf mensen. Hij zet een keten van besmettingen in gang waar hij zelf geen weet van heeft.

Geen schijn van kans zou ik maken. Met alledaagse logica kom je niet ver in de rechtspraak. 84 euro: daarvoor had ik best honderd strafregels willen schrijven, desnoods nog wat – niet te veel – push-ups gedaan. Maar ik koos eieren voor mijn geld en betaalde. Had ik met zo’n coronaboete ook gedaan trouwens.

Het delict: 1 kilometer per uur te snel