Een meer besmettelijke variant van COVID-19 heeft een nieuwe noodsituatie gecreëerd. Alle landen die dat kunnen, zouden eeuwigdurende obligaties moeten uitgeven om de kosten van de bestrijding van het virus te betalen, schrijft George Soros in een ingezonden opiniestuk. De belangrijkste kandidaten zijn het Verenigd Koninkrijk en de zogenoemde Gierige Vijf: Oostenrijk, Denemarken, Finland, Nederland en Zweden.
Filantroop George Soros (Boedapest, 1930) is voorzitter van Soros Fund Management en de Open Society Foundations. Hij is een pionier van de hedgefondsindustrie en is de auteur van onder meer The Alchemy of Finance en In Defense of Open Society.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
Dit zijn geen normale tijden. De COVID19-pandemie heeft een noodsituatie gecreëerd, omdat de autoriteiten niet in staat zijn geweest om het virus snel genoeg onder controle te krijgen om een wereldwijde economische crisis te voorkomen. De epidemie zal binnenkort onder bedwang worden gebracht door een opmerkelijke prestatie van de epidemiologie en de medische wetenschap. Een aantal vaccins zal binnen een jaar op grote schaal beschikbaar komen. Intussen heeft het virus echter een ravage aangericht, met een economische impact die erger is dan de financiële crisis van 2008. Dat vraagt om een gedurfde economische reactie.
De reactie van Europa is helaas tekortgeschoten. De redenen voor dit falen kunnen worden toegeschreven aan de gecompliceerde relatie tussen de centrale instellingen van de Europese Unie en haar lidstaten.
Eeuwigdurende obligaties worden al eeuwenlang gebruikt
Ik heb lang gepleit voor eeuwigdurende obligaties. Dit zijn obligaties die nooit hoeven te worden terugbetaald; alleen de jaarlijkse rente hoeft te worden betaald. Voor sommigen klinkt dit misschien als een radicaal idee, maar eeuwigdurende obligaties worden al eeuwenlang gebruikt. Groot-Brittannië gaf in 1752 al eeuwigdurende obligaties uit, consols genaamd, en gebruikte later war bonds die ook eeuwigdurend zijn om de Napoleontische oorlogen te financieren. De Verenigde Staten hebben in 1870 consols uitgegeven.
De eerste eeuwigdurende obligaties zijn uitgegeven door de Nederlanders in 1648 om hun dijken te onderhouden, ze staan nog steeds uit, maar de jaarlijkse rentebetalingen op deze obligaties zijn zo klein dat maar weinig mensen op de hoogte zijn van hun bestaan.
Lees ook dit omslagverhaal over schuld: betalen we het geld ooit terug?
Eeuwigdurende obligaties moeten nu worden ingevoerd, terwijl de wereldwijde rente niet lager kan worden. Ze zouden dat voordeel voor altijd vasthouden. Ze kunnen geleidelijk aan worden ingevoerd om de financiële markten in staat te stellen vertrouwd te raken met een nieuw instrument. Dit is geen probleem, omdat een ongedateerde obligatie gemakkelijk in tranches kan worden verkocht.
EU heeft onvoldoende fiscale bevoegdheden
Tot voor kort heb ik ervoor gepleit dat de Europese Unie, in plaats van de lidstaten, eeuwigdurende obligaties zou uitgeven. Ik erken nu dat dit in de huidige omstandigheden onmogelijk is. Ondanks een aantal belangrijke politieke doorbraken heeft de Europese Unie niet voldoende fiscale bevoegdheden gekregen om dit soort fiscale stimulansen te financieren dat nodig zou zijn om de pandemie aan te pakken.
In deze situatie moeten de Europese regeringen zelf hun eigen capaciteit voor een krachtig fiscaal antwoord op de pandemie uitbreiden. Daarom moeten de afzonderlijke landen eeuwigdurende obligaties uitgeven om de kosten van de strijd tegen COVID-19 te financieren.
Kwantitatieve versoepeling van ECB
Hoewel het niet door het grote publiek wordt opgemerkt, heeft de Europese Centrale Bank (ECB) al eeuwigdurende obligaties ingevoerd. De ECB heeft in het kader van zijn beleid voor kwantitatieve versoepeling enorme hoeveelheden staatsobligaties gekocht. De deskundigen weten dat de ECB geen andere keuze heeft dan deze schuld eeuwigdurend te behouden. De verkoop van de obligaties aan de markt zou te veel marktturbulentie kunnen veroorzaken; regeringen dwingen om ze terug te kopen, zou nooit kunnen omdat het ondenkbare bezuinigingen zou veroorzaken.
In plaats daarvan zullen de obligaties die eigendom zijn van de ECB, wanneer ze vervallen, eenvoudigweg worden vervangen door nieuw uitgegeven staatsobligaties. Deze rollover zou tot in het oneindige kunnen voortduren. Zo heeft kwantitatieve versoepeling effectief obligaties met een vaste looptijd getransformeerd in eeuwigdurende obligaties.
Obligaties door Europese regeringen zijn democratischer
Er is een groot verschil tussen de eeuwigdurende obligaties die rechtstreeks door de overheid worden uitgegeven en de eeuwigdurende schuld die via een omweg wordt gecreëerd. Als een Europese overheid eeuwigdurende obligaties uitgeeft, zal ze de lage rente voor altijd vastzetten. Als de overheid daarentegen nieuwe gewone obligaties uitgeeft om de voorraad obligaties van de ECB aan te vullen, kan het dat zij hogere rentetarieven moet betalen.
Meer over dit onderwerp: Gratis lenen brandstof voor zombieprojecten
Eeuwigdurende obligaties die rechtstreeks door Europese regeringen worden uitgegeven, hebben een belangrijk bijkomend voordeel: ze zijn democratischer. Op dit moment wordt er een eeuwigdurende schuld gecreëerd door de ECB, een instelling die niet rechtstreeks contact heeft met de kiezers in een lidstaat. De ECB laat zich leiden door een beperkt mandaat – het handhaven van prijsstabiliteit op lange termijn in de hele eurozone. Dit is niet het mandaat dat als leidraad moet dienen voor de begrotingsreactie van de Europese regeringen op de COVID-19-noodtoestand. Zij zijn het aan hun burgers verplicht om deze noodsituatie met alle middelen het hoofd te bieden. Hiertoe zou ook de uitgifte van eeuwigdurende obligaties moeten behoren vanwege hun intrinsieke voordelen.