Op zondag 14 en maandag 15 mei wordt in Beijing het Gordel- en Weg-forum voor Internationale Samenwerking gehouden. Hier komen 1.200 vertegenwoordigers uit 110 landen bij elkaar om te confereren over plannen om de oude Zijderoute nieuw leven in te blazen. De Nederlandse regering schittert in afwezigheid.
Eeuwenlang trokken handelaren dwars door centraal-Azië en brachten zo producten, kunstvoorwerpen, kennis en zelfs religies van Europa naar China en vice versa. Met de komst van het stoomschip en later het vliegtuig nam het belang van de Zijderoute snel af.
De Chinese president Xi Jinping lanceerde drie jaar geleden het idee om de verbindingen te revitaliseren. Hij sprak als eerste over de term Gordel en Weg, waarbij de Gordel staat voor de verbindingen over land en de Weg gek genoeg voor de scheepvaartroutes door de Indische Oceaan.
Sindsdien zijn er meer dan duizend plannen in 60 landen onder de noemer Gordel en Weg gelanceerd, zoals voor nieuwe en verbeterde wegen, spoorverbindingen, vliegvelden, havens, pijpleidingen, logistieke knooppunten, vrijhandelszones en grensoverschrijdende elektriciteitsnetwerken. De Chinese regering becijferde in 2015 dat alle investeringen opgeteld 900 miljard dollar moeten gaan kosten. Maar ga er maar vanuit dat de totale kosten inmiddels de biljoen dollar zijn gepasseerd.
Investeringen
Dat geld moet komen van de betrokken overheden, private investeerders, de Wereldbank, de Aziatische Investeringsbank en de door China geïnitieerde Aziatische Infrastructuur Investeringsbank AIIB. Met name van de Chinese overheid mag een flinke bijdrage worden verwacht en speciaal voor dit doel is al een Zijderoutefonds in het leven geroepen.
Xi’s droom is voor China namelijk een aanlokkelijk perspectief. Het opent nieuwe afzetmarkten in Centraal-Azië en het Midden-Oosten voor Made in China, nu de export naar de VS en EU onder druk staat. Chinese aannemers die in eigen land langzaamaan raken uitgebouwd staan te trappelen om de benodigde infrastructuur aan te leggen. En tenslotte is er nog de wens om de goederenstroom van en naar de Volksrepubliek te optimaliseren (minder transportkosten) en diversifiëren (alternatieve routes). Mocht er conflict uitbreken in de Zuidchinese-Zee (of in de Perzische Golf, het Suezkanaal of de Straat van Malakka), dan kan China olie en voedsel over land aanvoeren en producten blijven exporteren.
Scepsis
Er wordt weleens sceptisch gereageerd op het initiatief, dat tot nu toe uit een legpuzzel van deelplannen is opgebouwd, die bovendien alleen nog maar op de tekentafel bestaan. En het zal ook bepaald niet gemakkelijk zijn, al was het maar omdat er tientallen regeringen bij betrokken zijn die allemaal hun eigen inzichten en belangen hebben. De nieuwe routes voeren soms door gebieden waar het onrustig is en verbindt niet alleen vrienden, maar ook aartsvijanden. En uiteraard zijn er ook praktische problemen, denk alleen maar aan de verschillende spoorbreedtes op de route tussen China en West-Europa.
Toch is het niet denkbeeldig dat het idee aanslaat. Behalve voor China zelf is betere infrastructuur en economische ontwikkeling ook voor de landen langs de Gordel en Weg aantrekkelijk, zeker als er kredieten beschikbaar komen voor investeringen die al veel langer worden gewenst.
Wat betekent dit voor Nederland?
Dit is voor Nederland geen ver-van-ons-bed-show. Allereerst biedt het Gordel- en Weginitiatief volop kansen voor Nederlandse ingenieursbureaus en de weg- en waterbouwsector. Maar bedenk ook wat het betekent voor de Rotterdamse haven als er een serieuze spoorverbinding komt die China met West-Europa verbindt en de transporttijd bijna met de helft verkort ten aanzien van de route die containerschepen over zee afleggen.
Uiteraard zullen die containers per spoor bij logistieke knooppunten arriveren, waar goederen kunnen worden opgeslagen, bewerkt en overgeslagen op andere vormen van transport. Maar daarbij maakt het wel uit of dat in Rotterdam, Hamburg of Antwerpen zal zijn.
In dit licht is het onbegrijpelijk dat Nederland op het Gordel en Weg-forum in Beijing zal worden vertegenwoordigd door de algemeen-directeur van de douane en de directeur Agro en Natuur van het ministerie van Economische Zaken. Hun niveau stelt in de internationale pikorde en zeker in het statusgevoelige China weinig voor, al mogen zij zich in het buitenland weliswaar viceminister noemen.
Belangrijkste bijeenkomst van het jaar
Voor de Chinezen is dit het belangrijkste internationale evenement van het jaar. Het forum wordt geopend door president Xi Jinping, die ook een inhoudelijke sessie voor zal zitten. Hij ontvangt 28 regeringsleiders, zoals de presidenten Poetin, Erdogan en de Italiaanse premier Gentiloni. Daarnaast enkele vice-presidenten en vice-premiers, tientallen ministers en bijna tweehonderd hogere ambtenaren die zich in het buitenland minister mogen noemen.
De Nederlandse regering geeft een duidelijk signaal af dat zij het Chinese initiatief niet helemaal au serieux neemt door twee laagwaardigheidsbekleders te sturen. Ons land zet zichzelf daarmee bij voorbaat buitenspel en zal ook op andere dossiers bij de Chinezen geen bonuspunten scoren. Maar het is nog niet te laat. De demissionaire ministers Dijsselbloem, Kamp en/of Ploumen hebben nog ruim een week om een ticket te boeken.