Wederom werd in Amsterdam een waardige HJ Schoolezing van Elsevier Weekblad gehouden. CDA-leider Sybrand Buma hield een mooi samenhangende lezing over de staat van de westerse beschaving. Het ging weliswaar over Nederland, maar voorbij dit concrete voorbeeld behandelde Buma de universele westerse vraagstukken.
Het verhaal van Buma en dus de Nederlandse christendemocratie komt heel dichtbij de ideologische uitgangspunten van de Amerikaanse conservatieven: het christendom, het communitarisme, en natuurlijk Edmund Burke. Het grote verschil met het Amerikaanse conservatisme is vrijheid en democratie. Vrijheid en democratie vormen het scharnier van hun ideologie.
Het fenomeen ‘boze burger’ is een serieuze aanklacht tegen onze maatschappelijk ordening. Dat zei CDA-leider Sybrand Buma in de HJ Schoolezing maandagavond. 
In Haarlem zag Buma een rare woordcombinatie: verwarde tijden. Terecht vroeg Buma zich af wat de auteur met deze woorden bedoelde: ‘Of bedoelde de schrijver wél dat de verwarring zo groot is, dat de tijd zelf de weg kwijt is, verward is. Ik weet het niet. Taalkundig juist was natuurlijk “verwarrende tijden” beter geweest.’
We leven volgens Buma in verwarde tijden, die om richting vragen. Onzekerheden, vertwijfeling en boosheid kenmerkend onze tijd. We moeten dus onze tijd herijken. De tijd waarin wij leven, wordt dan bepaald door de leuze van de Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
Buma spreekt de HJ Schoolezing uit: ‘Verwarde tijden die om richting vragen’
Dit boek bevat de uitgebreide, geannoteerde en geïllustreerde versie van de negende
HJ Schoo-lezing van Elsevier Weekblad die CDA-leider Sybrand Buma maandagavond 4 september 2017 heeft gehouden in de Rode Hoed in Amsterdam.
Buma spreekt de taal van Fortuyn, Wilders en Baudet
Buma kiest voor de benadering van Samuel Huntington (1927-2008) namelijk de botsing der beschavingen: ‘Immigratie en globalisering brachten de clash of civilizations in ons huis. De gewone Nederlanders bleven verweesd achter. Alsof de elite er met hún vrijheid en gelijkheid vandoor ging en ze aan de nieuwkomers gaf. All animals are equal, but some animals are more equal than others – zo voelde het voor de gewone Nederlanders.’ Dat is heel radicaal voor een CDA-politicus. Hier spreekt de CDA-leider de taal van Fortuyn, Wilders en Baudet.
Het westen is doorgeschoten in vrijheid en gelijkheid. Er moet daarom nadruk worden gelegd op broederschap, gemeenschapszin. Hier schiet Buma zijn doel voorbij. De moderne democratie als een uitvloeisel van de reformatie en de Verlichting is ondenkbaar zonder vrijheid en gelijkheid. Alleen rijst hier de vraag voor wie en in welke mate gelijkheid en vrijheid. Want zodra we deze vraag kunnen beantwoorden, hebben we ook een antwoord gevonden op de vraag naar de sociale cohesie. En dat is niets anders dan een mechanisme van in- en uitsluiting.
Maar wat als een groep immigranten weigert mee te doen
Terecht zegt Buma dat met het Plakkaat van Verlatinghe uit 1581 Nederland een natie met een eigen identiteit werd: ‘Nederland is altijd een land van minderheden geweest. Maar die verscheidenheid is nooit een doel op zich geweest. De Nederlandse cultuur is gebouwd op eenheid in verscheidenheid – en niet op het cultuurrelativisme van het multiculturele vooruitgangsdenken.’
Eigenlijk is dit de eerste in- en uitsluiting formule: immigranten moeten zich volledig aanpassen aan de Nederlandse normen en waarden. Dit is eerder ook door de liberalen beweerd. Maar de vraag is wat de politiek gaat doen, wanneer een groep van immigranten weigert zich te onderwerpen aan de Nederlandse waarden en normen. De gewone Nederlander is nu, na bijna drie decennia integratiedebat, vooral geïnteresseerd in het antwoord op deze vraag.
Als het gaat over de islam, kiest Buma de veilige weg
Het grote vraagstuk van onze tijd dat er voor de verdeeldheid en conflicten zorgt, heeft zonder meer betrekking op de islam. Precies hier kiest Buma voor de veilige weg: ‘Wat betekent de opkomst van de islam in ons land? Net als alle godsdiensten heeft de islam eindeloos veel variaties. Maar de hoop dat er uit de hierheen gebrachte stromingen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika een soort Europese verlichte islam zou ontstaan, is ijdel gebleken.’
En dan? Het grote zwijgen. Na de kritische analyse van Ayaan Hirsi Ali, Geert Wilders en vele anderen heeft het geen zin meer om over de islam vragen te stellen. De gewone mensen om wie Buma zich bekommert, willen antwoorden en geen verhandelingen over de Franse revolutie.
Ik blijf met een onbestemd gevoel achter dat het CDA van Buma precies weet wat de maatschappelijke problemen zijn, maar de christendemocraten wagen zich niet aan een begin van een antwoord op het vraagstuk van deze eeuw: islam-immigratie. De gewone Nederlander wil van Buma horen hoe hij denkt over het verdrag van Genève inzake de vluchtelingen en ontheemden. En bovendien willen mensen weten hoe hij en zijn partij in het kader van de godsdienstvrijheid de islam gaan benaderen.
Vrijheid van godsdienst is Achilleshiel van het CDA
Buma ziet de vrijheid van meningsuiting als het groot probleem. Maar de maatschappelijke conflicten en verstoring ontstaan door een ander grondrecht: de vrijheid van godsdienst. Ja, Sybrand, dat is precies het probleem van deze eeuw: zie de duizenden doden en gewonden vanwege een godsdienst. Hier ligt de achilleshiel van het CDA. De partij is niet voor de verabsolutering van gelijkheid, maar tegelijkertijd maakt de partij geen bezwaar tegen de gelijke behandeling van de islam.
Ondanks de waarachtige analyse is het CDA niet verder gekomen dan het stellen van deze indringende vraag: ‘wat betekent de opkomst van de islam in ons land?’
De tijd verkeert niet in verwarring. Het westerse establishment leeft in verwarde tijden. En dat is letterlijk een grammaticale fout van de heersende elite. Niet de tijd, maar het establishment moet de juiste richting in onze tijd vinden.