Dat de verdachte van de verdwijning van de 25-jarige Anne Faber al weer onbegeleid rondliep, roept opnieuw de vraag op of de samenleving wel voldoende beveiligd is tegen gevaarlijke (zeden)delinquenten. Rechters moeten weigerachtige verdachten eerder tbs opleggen en klinieken moeten hun bewoners niet te snel vrijheden geven, schrijft Gerlof Leistra.
Michael P. (27) is maandag 9 oktober in Den Dolder aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij de verdwijning van Anne Faber. Hij werd gearresteerd op het terrein van de Forensisch Psychiatrische Afdeling Altrecht Aventurijn. Begin dit jaar was hij overgeplaatst vanuit de gevangenis in Vught. De man was tot elf jaar veroordeeld wegens de gewelddadige verkrachting in 2010 van twee minderjarige meisjes. Omdat hij weigerde mee te werken aan gedragskundig onderzoek, gaven de rechters hem geen tbs.
Juridische mogelijkheden
Het is niet de eerste keer dat een gevaarlijke en mogelijk gestoorde delinquent ontspoort. Eind 2015 sloeg ex-tbs’er Udo D. in Leeuwarden met een fles een willekeurige passante dood. Eerder die dag had hij een prostituee neergestoken. Hoewel de man gold als gevaarlijk, was hij die zomer vrijgelaten door een psychiatrische kliniek in Franeker. Hij gold als een tikkende tijdbom, maar juridisch waren er volgens de instelling geen mogelijkheden hem vast te houden.
De 47-jarige tbs’er René de L. in Arnhem wordt verdacht van moord op een bejaarde hotelhouder en een oudere gaste. De man woonde in een tbs-kliniek in Almere en had onbegeleid verlof. Hij liep vervolgens weg van zijn werk.
Eind september vorige maand verkrachtte een 41-jarige tbs’er tijdens onbegeleid verlof een 22-jarige vrouw, nota bene in het bos naast de Van Mesdagkliniek in Groningen waar hij zich na zijn verlof weer moest melden.
Onverantwoorde risico’s
Na al die incidenten – de lijst is veel langer – moeten klinieken hun verlofbeleid kritisch tegen het licht houden. Natuurlijk gaat het bij de meeste verloven goed, maar de reeks incidenten illustreert dat er te vaak onverantwoorde risico’s worden genomen. René de L. bijvoorbeeld was al twee keer eerder uit een tbs-kliniek weggelopen. Ook voorafgaand aan zijn laatste ‘onttrekking verlof’ waren er signalen dat hij dreigde te ontsporen.
Van Udo D. wisten zijn behandelaren dat hij nog altijd gewelddadig was en bovendien gevoelig voor drank- en drugsgebruik. In de inrichting zorgde hij voor zoveel dreiging dat ze hem liever kwijt dan rijk waren. Hij werd zoals dat in het jargon heet ‘geklinkerd’ ofwel de straat opgestuurd.
Weigering wordt beloond
Ook Michael P. had niet vrij rond mogen lopen. Door in 2010 psychiatrisch onderzoek te weigeren, maakte hij het de rechters lastig vast te stellen of hij tijdens het plegen van de dubbele verkrachting gestoord was. Als er geen eerdere documentatie is over een stoornis, leggen rechters niet snel tbs op. Dat betekent dat weigering wordt beloond. Hij kreeg 16 jaar cel.
In hoger beroep werd die straf na een eis van 10 jaar verlaagd van 16 naar 11 jaar. Hij zou naast de dubbele verkrachting een minder grote rol hebben gespeeld bij diverse berovingen. Als beloning kwam hij ook nog eens in aanmerking voor de automatische strafkorting van een derde wegens ‘goed gedrag’. Terecht maakt het nieuwe kabinet een eind aan dat automatisme en beperkt de eventuele korting tot maximaal twee jaar.
Geen voordeel van de twijfel
Afgaand op de verhalen in de pers is de beveiliging in Den Dolder een zootje. Bewoners van Aventurijn gebruiken drugs en vallen omwonenden lastig. Of Michael P. achter de verdwijning van Anne Faber zit, moet nog blijken. Maar nu al is er alle reden de beveiliging van deze en andere instellingen te verscherpen.
Daarnaast moeten rechters ‘weigerachtige observandi’ niet meer belonen. Wie niet meewerkt aan een gedragskundig onderzoek verdient niet het voordeel van de twijfel. Die moet in de tbs-kliniek maar bewijzen dat hij niet gestoord is. De samenleving is geen proeftuin.