Op 18 april 1980 trad hij aan als premier en de facto machthebber van de nieuwe republiek Zimbabwe, het voormalige Rhodesië, en op 31 december 1987 werd hij staatshoofd. Vandaag, 15 november 2017, is de Zimbabwaanse president Robert Mugabe (93) door zijn eigen leger gedwongen om de macht over te dragen. Een historische dag voor Afrika.
Het klinkt met de kennis van nu vreemd, maar Mugabe heeft er lang erg goed opgestaan in de (westerse) opinie. Van 1980 tot halverwege de jaren negentig gold hij als een man op wie je kon bouwen, een voor Afrikaanse begrippen verlichte leider. Die status was te danken aan zijn rol als antikoloniale patriot tegen het illegale, blanke regime van Ian Smith in de jaren zeventig, en later zijn rol als president van dé ‘frontlijnstaat’ in de strijd tegen de verderfelijke Zuid-Afrikaanse apartheid. Ook koos hij er na 1980 heel verstandig voor om de blanke boeren, die Ian Smith hadden gesteund, niet te onteigenen. Zij waren de motor van de economie.
De ommekeer in zijn imago viel ongeveer samen met zijn (tweede) huwelijk met Grace Marufu, zijn stenotypiste. Mugabe begon homo’s te beschimpen, charterde aan de lopende band de vliegtuigen van Air Zimbabwe voor shoppingtrips in het verre oosten en ruïneerde eigenhandig de economie door de blanke boeren alsnog van hun land te verjagen, desnoods met geweld. Toen het land in verval raakte, kwamen de toeristen ook niet meer. Zimbabwe viel ten prooi aan een ongekende hyperinflatie.
Mugabe wist lange tijd iedereen die hem bedreigde, uit te schakelen
Maar hoe diep het land ook zakte, hoe groot de ellende onder de bevolking ook was en hoezeer hij ook werd uitgedaagd door de oppositie, Mugabe wist iedereen die hem bedreigde, uit te schakelen. Dat daar behalve gemanipuleerde verkiezingen af en toe een brand en een in scene gezet auto-ongeluk voor nodig waren, deerde hem niet.
Door tegelijkertijd hard te keer te gaan tegen westerse ‘imperialisten’ slaagde hij er in om in elk geval op het ongeletterde platteland populair te blijven. In de rest van Afrika werd ook met bewondering gekeken naar deze president die zich van niemand iets aantrok en compleet zijn eigen gang ging.
Maar op 6 november maakte de steeds fragielere Mugabe een fatale fout. Hij ontsloeg zijn vice-president, de 75-jarige Emmerson Mnangagwa, ‘de krokodil’, om de weg vrij te maken voor zijn vrouw. ‘Gucci Grace’ Mugabe (52) moest de volgende president van Zimbabwe worden.
Naar voren schuiven van Grace Mugabe ging de Chinezen te ver
Dat ging waarschijnlijk zelfs de Chinezen te ver, die enorme belangen hebben in de grote minerale rijkdommen van Zimbabwe. Generaal Constantino Chiwenga, commandant van de Zimbabwe Defense Forces, bezocht op 9 november in Peking Li Zuocheng, China’s hoogste militair. Na terugkeer waarschuwde Chiwenga maandag eerst Mugabe om de ‘revolutie niet te kapen’.
De dag erna rolden de pantserwagens van het leger de hoofdstad Harare binnen, en in de nacht van dinsdag op woensdag was de ‘bloedeloze coup’ een feit. Mnangagwa keerde terug uit het buitenland (naar verluidt naar Zuid-Afrika of ook China) en werd door Zanu-PF, de partij die Mugabe altijd door dik en dun heeft gesteund, op het schild gehesen. Naar eigen zeggen om een transitie naar vrije verkiezingen te leiden. Op het Twitter-account van Zanu-PF prijkt nu het hoofd van Mnangagwa.
Afrika verliest met Mugabe een van zijn kleurrijkste, maar vooral een van zijn meest meedogenloze en egoïstische leiders.