Het uitbannen van vervuilende steenkool gebeurt in China zo snel, dat in grote delen van het land een tekort aan gas is ontstaan. Nu de temperaturen beginnen te zakken zitten veel Chinezen letterlijk in de kou, schrijft Fred Sengers.
Een Chinese overheidscampagne om luchtverontreiniging te bestrijden dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Lokale overheden zijn het afgelopen jaar door Beijing onder grote druk gezet om zoveel mogelijk verwarmingsinstallaties op steenkool te vervangen door gasboilers. Maar nu de harde winter invalt, blijkt China’s gasnet de gestegen vraag niet aan te kunnen.
Bittere winter
China is het land van de grote getallen; een paar procent te weinig gas betekent al snel dat miljoenen huishoudens zonder verwarming zitten. De Chinese winter kan bitter koud zijn. In Beijing is het in deze periode ’s nachts een paar graden onder nul. Maar in de noordelijke stad Harbin daalt het kwik nu al tot twintig graden onder nul.
In Hebei (de provincie rond de Chinese hoofdstad) is een alarm afgekondigd omdat de gastoevoer 10 tot 20 procent bij de vraag achterblijft. Het gasbedrijf besloot noodgedwongen de levering aan gezinnen voorrang te geven. Als gevolg daarvan moesten duizenden bedrijven in deze geïndustrialiseerde provincie de poorten tijdelijk sluiten.
Meer over China
Hoe groot is het Chinese gevaar?
Ook openbare gebouwen lijden onder het gastekort. Een ziekenhuis in Baoding publiceerde afgelopen weekeinde op internet een verklaring waarin stond dat de artsen de gezondheid van ernstig zieke patiënten en pasgeboren baby’s niet langer konden garanderen. Het gasbedrijf haastte zich deze situatie op te lossen; sinds maandag is er weer sprake van een volledige gaslevering.
Van oudsher wordt steenkool gebruikt
Chinese media melden ook problemen met de verwarming van scholen. In de provincie Shaanxi zijn de oude steenkolenboilers wel weggehaald, maar kunnen de elektrische kachels het verwarmen van de schoollokalen niet aan. In de provincie Binnen-Mongolië hebben taxi’s die op aardgas rijden problemen met het tekort.
China vertrouwt voor zijn energievoorziening van oudsher op steenkool; een goedkope energiebron die in eigen bodem ruim voorradig is. Maar het is ook de meest vervuilende fossiele brandstof. Om het milieu te ontzien en smog tegen te gaan probeert de Chinese overheid over te schakelen op schonere energiebronnen.
Meest vervuilende land ter wereld, maar ook koploper schone energie
De rare situatie doet zich voor dat China een van meest vervuilende landen ter wereld is, maar tegelijkertijd koploper op het gebied van schone energie. Maar net zoals het gasnet nu tekort schiet, is ook het Chinese elektriciteitsnet niet goed op de nieuwe situatie toegerust. Stroom opgewekt met water, wind en zon moet van dunbevolkte gebieden naar de grote steden in het oosten worden getransporteerd. Dat lukt niet altijd, waardoor duurzame energiebronnen niet optimaal worden benut. Toen ik in Gansu grote windparken bezocht, stond een derde van de molens stil. Afgeschakeld.
Ook wat betreft kernenergie worden in China grote investeringen gedaan. Je kunt erover twisten of kernenergie schoon is, maar het is in ieder geval uitstootloos. Er draaien in China momenteel 23 kerncentrales. Nog eens 29 zijn er in aanbouw of liggen op de tekentafel. China wil zijn huidige kernenergiecapaciteit van 21,4 miljoen kilowatt bijna verdrievoudigen tot 58 miljoen kilowatt in 2020.
Helemaal geen fossiele brandstoffen zit er voorlopig niet in
Maar helemaal zonder fossiele brandstoffen kan China voorlopig nog niet. Daarom probeert het land sinds enige tijd om in ieder geval het aandeel van steenkool in de energiemix terug te dringen ten gunste van aardgas. De Nationale Energie Administratie gaf deze week toe dat het volledig is verrast door de grote vraag naar aardgas. De planners denken dat de vraag dit jaar toeneemt tot 240 miljard kubieke meter; 14 procent meer dan in 2016. “Dat heeft niemand zien aankomen”, zei Liu Deshun van de NEA dinsdag tegen The Guardian.
We kunnen hieruit twee dingen leren over het moderne China: grootschalige veranderingen zoals het omschakelen van kool naar gas kunnen in zo’n geleide staatseconomie met kapitalistische trekken (of zo u wilt: een vrijemarkteconomie met communistische trekken) snel en effectief worden gerealiseerd. Maar dat geeft nog geen garanties dat alle betrokken overheidsdiensten de gevolgen overzien en kunnen opvangen.