Slechte verliezers zijn nooit fijn om naar te kijken, schrijft Constanteyn Roelofs. De vloekende voetballer, de ontgoochelde snookeraar die in zijn frustratie de keu op zijn knie breekt… Het is pijnlijk om te zien, want ze negeren een beschaafde gewoonte: als je verliest, geef je je tegenstander een hand, feliciteert hem met het behaalde resultaat en dankt hem voor het prettige samenspelen.
In de politiek zijn slechte verliezers net zo vervelend als in de sport en aangezien we in een decennium leven waarin de wereldorde op z’n kop gaat, zijn er veel slechte verliezers, die in hun verdriet nog steeds menen dat ze ‘eigenlijk’ gewonnen hebben.
Constanteyn Roelofs
Constanteyn Roelofs verkent wekelijks de tragikomische tegenstelling en tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.
Toen de Oekraïne- en Brexitreferenda de verkeerde kant op gingen, staken allerlei stemmen de kop op dat het referendum ‘eigenlijk’ niet gewonnen was door de Brexiteers en de tegenstanders van het associatieverdrag, omdat de niet-stemmers niet expliciet hun voorkeur hadden opgegeven. Met een bizarre rekensom werden dan alle no-shows opgeteld bij de mensen die tegen de Brexit of voor het verdrag waren. Jammer, maar zo werkt het niet: als je niet meestemt, krijg je ook geen plaats in de uitslag. Ook toen de oranje man het witte huis won, waren er allerlei zure verliezers die vonden dat Hillary ‘eigenlijk’ had gewonnen, omdat ze meer stemmen had in de popular vote. Eigenlijk telt hier helaas niet, want het is een kiesmannenstelsel.
De oplossing, volgens opiniërend links internet? Jongeren meer stemrecht geven
Het ‘eigenlijk’ bij de recente Britse verkiezingen waarin Boris Johnson het mandaat kreeg om nog eens lekker gas te geven in de Brexitjaguar, behelst het volgende: omdat de jonge mensen voor Labour stemden (rood was absoluut dominant in de leeftijd tot 24 jaar), heeft Labour ‘eigenlijk’ het pleit gewonnen. De jeugd is immers voor de EU en voor het klimaat, dus ‘eigenlijk’ heeft Labour gelijk. Zo werkt het wederom niet: de Conservatieven bezetten een historisch hoog aantal zetels in het Parlement en Labour staat met lege handen.
Lees het opiniestuk van Simon Rozendaal over Greta Thunberg: Spijbelaars voor karretje paniekfabriek gespannen
Nu weten de slechte verliezers heus wel dat het ‘eigenlijk’ niet zo werkt, dus moet er een oplossing komen voor de volgende keer dat er verkiezingen zijn. De oplossing, volgens opiniërend links internet? Jongeren meer stemrecht geven. Immers, de jongeren van de Greta Thunberg-generatie dragen nog veel langer het gevolg van, zeg, falend milieubeleid, omdat ze langer moeten ronddraven op onze door industrie & auto verziekte planeet. Er zweeft een aantal voorstellen boven de markt: de stemgerechtigde leeftijd verlagen, ouders meer stemmen toebedelen zodat ze ook voor hun kinderen kunnen stemmen en het afschaffen van stemrecht van mensen die boven een bepaalde leeftijd zijn.
Boomers houden straatlantaarns brandend
Deze ideeën zijn stuk voor stuk onzin. Democratie gaat immers niet alleen over potentie, maar ook over verworven rechten (sterker nog: vooral). De belastingbetalende boomers die met hun accijnzen, vermogensbelasting en ozb de straatlantaarns brandende houden, moeten daarvoor wel worden beloond. De oorlogen in de achttiende eeuw tussen boze belastingbetalers en overheden zouden ons wel moeten hebben geleerd dat taxation zonder representation een stom idee is.
Ook is het unfair en discriminatoir om onderscheid te maken tussen volwassenen op het gebied van stemrecht: na eeuwen strijd om niet alleen vermogende mannen uit de dominante raciale groep van macht te voorzien, is elke stap om het kiesrecht minder universeel te maken een heel slecht idee.
Meer jongeren toelaten leidt niet noodzakelijkerwijs tot meer steun
Nu zou meer jongeren toelaten door de leeftijd te verlagen weliswaar een uitbreiding zijn van het kiesrecht, maar dat zou niet noodzakelijkerwijs leiden tot meer steun voor linkse klimaatpolitiek. Er zijn immers zat rechtse jongeren. En de jongerenpartijen op de rechterflank zijn nog altijd groter dan die op links. Ouders meer stemmen geven, is natuurlijk helemaal een stom idee, want zo versterk je tribalisme en breek je in op de autonome meningsvorming van het kroost. Ook beloont het systeem zo ouders die kiezen voor kinderrijke gezinnen en dat zijn in de regel niet de links-progressieve types, maar biblebelters en strenge moslims, die weinig ophebben met veganisme en groene stroom.
Lees ook over dit onderwerp: Dit zijn de discipelen van Greta Thunberg
Kortom, morrelen aan het stemrecht zou een zeer slecht idee zijn en helemaal niet de progressieve lente veroorzaken waarop wordt gehoopt. De voorstanders van dergelijke systemen laten zich wel kennen: die zien de democratie niet als een open strijd van ideeën, maar als middel om zogenaamd progressieve stokpaardjes erdoor te drukken. Bovendien missen ze weer eens volledig het punt dat als zij – bij de gehate conservatieve machten die kennelijk nu de boel runnen – gaan pleiten voor een restrictief en reguleerbaar stemrecht, diezelfde kwade krachten dat mandaat ongetwijfeld zouden aangrijpenom juist weer de groepen te weren die een bedreiging zijn voor de conservatieve macht.
Het is te makkelijk om cynisch te doen over Thunberg
De oplossing voor het electorale probleem op links is wellicht niet zo handig gesteld, maar het is niet onwaar dat er voor deze generatie grote politieke en maatschappelijke uitdagingen opdoemen en dat de klimaatdestabilisatie ons uiteindelijk allemaal gaat treffen. Met Donald Trump, Boris Johnson en de cynische, overbezuinigende VVD aan de macht heerst er een onguur klimaat van lelijke, racistische en economisch harde politiek in het Westen, met weinig respect voor democratische normen. Kijk naar de toeslagenaffaire en zie hoe compassieloos de politiek is geworden.
Het is daarom te makkelijk om cynisch en lelijk te doen over het activisme van Greta Thunberg en haar leeftijdsgenootjes. Het is ook van fundamenteel belang voor een gezonde democratische samenleving dat pubers en jongvolwassenen betrokken zijn in het democratisch proces, al was het maar omdat ze vanzelf stemmende volwassenen worden. Maar democratie is meer dan stemmen: het is ook overtuigen, debatteren en beleid maken. Democratische macht bestaat doorgaans grotendeels uit controle over de rest van het democratische proces.
School moet jeugd klaarstomen voor deelname maatschappelijk leven
Het zou het doel moeten zijn van een middelbare school om de jeugd klaar te stomen voor een actieve deelname aan het bestuurlijke en maatschappelijke leven – leren rekenen, leren debatteren, logica leren doorgronden, mediawijsheid opdoen, oriëntatie op een solidair moreel kompas – het zijn allemaal vaardigheden die van belang zijn voor actieve democratische burgers. Activisme en puberpolitiek horen daarbij. Zoals de welp leert een leeuw te worden door te stoeien, is het het privilege van de schoolgaande en studerende jeugd om achter vaandels en banieren aan te lopen zonder rekening te houden met lastige dingen als juridische kaders en begrotingen. Dat doen de kleine klimaatdrammertjes niet alleen, maar ook de mini-Wiegels die zich misselijk roken aan een halve sigaar bij de JOVD, of de brave borsten in pakkies van papa die de VN naspelen bij een Model United Nations-conferentie. De Homo Ludens leert spelenderwijs en zonder aansporing en instructie in dit spel de essentie van de politiek.
Lees ook van Constanteyn Roelofs: Er is niets radicaals aan Forum voor Democratie
Het is ook niet alsof dit spel niet onder vuur ligt: de regering van Rutte die de lerarenstand heeft gebroken, heeft sowieso het onderwijs niet op orde, maar dringt ook de letteren en de kunsten naar de achtergrond van het curriculum. Centjes verdienen en managen is het enige waar die mensen om geven. Trump breekt sowieso de intellectuele pretentie in eigen land af en Boris Johnson gaat ongetwijfeld de traditie in ere houden dat de toffs als politiek dodelijke dieren uit het schoolsysteem komen en veel beter en sneller in het politieke spel zijn dan de kinderen van de working class – hij is immers zelf exponent van die traditie. Over onvrije landen hebben we het dan nog niet eens. Vraagt u zich wel eens af waarom autocratische regimes het allergrofst zijn tegen demonstrerende studenten en volledige controle uitoefenen op de lesstof? In ongezonde politieke systemen is er geen ruimte voor dit spel.
Meer aandacht voor debat en polarisatie graag
Wil Nederland een gezonde democratie blijven – ook voor de Greta-generatie – dan hoeft er geen expansie van het stemrecht plaats te vinden, maar mag er best wel wat meer geoefend en gespeeld worden met politieke ideeën en vaardigheden. In plaats van idioterie als ‘21th century skills’ (lees: het leren van spoedig dode programmeertalen) en suffig knip- en plakonderwijs in coöperatieve groepjes, zou er juist weer eens wat meer aandacht moeten komen voor debat en polarisatie.
Geef de kinderen retorica, laat ze toneelspelen om hun angst voor de arena te verliezen, reik ze lekker veel geschiedenis over radicale bewegingen en revoluties aan, stimuleer het schrijven van polemiek en geef iedereen de thinking tools om zin en onzin van elkaar te scheiden. Dat is niet alleen handig nu er op korte termijn een tegenbeweging moet komen tegen de cynische demagogen in de centra van de macht, maar ook omdat de leerlingen van nu daar nog de rest van hun leven plezier van hebben – en ze moeten nog heel wat electorale cycli mee.