LIVE | Algemene Politieke Beschouwingen | Timmermans en Jetten woedend: premier liet Wilders begaan

Timmermans en Jetten woedend: premier Schoof liet Wilders begaan (15:00)

• Tijdens het debat over de miljoenennota zei PVV-leider Geert Wilders dat er voor de islam in Nederland geen plek is, dat leidde tot woede van enkele partijen.
• Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vond dat hij daarmee meer dan een miljoen Nederlanders hun vrijheid van godsdienst ontzegt: ‘En op dat moment kan je niet meer zwijgen, moet je normeren. Hoe ongemakkelijk dat misschien ook is’.
• Ook Rob Jetten (D66) vond dat demissionair premier Dick Schoof had moeten ingrijpen. Volgens hem verzwakt ieder ‘steekje’ dat onweersproken blijft de rechtstaat.
• Schoof antwoordde dat de vrijheid van godsdienst voor hem ‘buiten kijf’ staat, maar benoemde Wilders’ aanval niet. Wel wees hij erop dat een verbod op islamitische scholen een grondwetswijziging vereist: ‘Dan zou je de Grondwet moeten wijzigen’.
• Wilders hield Schoof voor dat het zijn goed recht is zo’n wijziging voor te stellen. Volgens hem is de vrijheid van godsdienst ‘niet absoluut’.

Eerdmans (JA21) onder vuur vanwege Groningen-standpunt (14:00)

• Over de gaswinning in Groningen stelde Eerdmans dat hij die wil hervatten zodra de hersteloperatie voor alle getroffenen is afgerond.
• SP-fractievoorzitter Jimmy Dijk noemde hem daarop onbetrouwbaar: ‘Begin geen mooi verhaal over vertrouwen in de politiek!’ en waarschuwde dat ‘hoe langer je gaat boren, hoe meer schade en kosten ook’.
• Rob Jetten (D66) vond Eerdmans’ standpunt ‘totaal ongeloofwaardig’, omdat de parlementaire enquête juist concludeerde dat de veiligheid van Groningers voorop moet staan.
• Over het nieuwe pensioenstelsel botste Eerdmans met Van der Plas (BBB). Zij verweet hem geen inspraak te willen regelen voor pensioengerechtigden en zei dat zijn stem doorslaggevend was tegen het voorstel-Joseph.
• Eerdmans antwoordde: ‘Wij waren tegen het amendement-Joseph, omdat het chaos zou veroorzaken. Volgens hem haalde het voorstel het niet omdat DENK en de Partij voor de Dieren afhaken: ‘Dat weet mevrouw Van der Plas donders goed’.
• Daarnaast kruiste hij de degens met Jetten over Europese defensiesamenwerking. Volgens Jetten staat Eerdmans  ‘op de nee-stand’ en zegt hij  ‘nee tegen Europese samenwerking om ons veilig te houden’.
• Eerdmans benadrukte dat JA21 ‘voor een heel stevig defensieapparaat, ook aan de oostkant van de unie’ is, maar een Europees leger verwerpt: ‘Ik moet er niet aan denken dat wij afhankelijk zijn van Frankrijk of Duitsland voor het uitsturen van onze militairen’.

Dassen (Volt) tegen Schoof: ‘U luistert vast ook muziek tijdens het hardlopen’ (11:30)

• Volt-leider Laurens Dassen stelt dat Den Haag ‘een spiegel kan gebruiken’: grote problemen worden vooruitgeschoven en ‘zoutloos polderen om het polderen’ is volgens hem een uitvlucht om noodzakelijke beslissingen te vermijden.

• Hij herinnert eraan dat coalitiepartijen een jaar geleden nog trots spraken over het vertrouwen van kiezers, maar dat dit vertrouwen nu tot een dieptepunt is gezakt.

• Hij pleit voor meer investeringen in kunst en cultuur en richt zich direct tot premier Schoof: ‘U luistert vast ook muziek tijdens het hardlopen. Kunt u verklaren waarom kunst en cultuur niet in de troonrede stonden?’

Mirjam Bikker (ChristenUnie) roept op tot verandering en wil noodfonds energie openhouden (11:10)

• Tijdens haar bijdrage aan de Algemene Politieke Beschouwingen zei Mirjam Bikker (ChristenUnie) dat de huidige politieke situatie een “zooitje” is en dat het tijd is voor verandering: “Tijd om op te staan voor het goede.”

• Ze haalde Psalm 72 aan, waarin koning Salomon zijn wijsheid bij God zocht. Volgens Bikker herinnert dit aan de roeping van de politiek om recht te brengen: “Als recht ontbreekt, valt vertrouwen weg. Het is dus tijd voor recht.”

• Bikker kondigde aan later in het debat een motie in te dienen voor een vaster zittingsproces van de Tweede Kamer, zodat de Kamer kan blijven functioneren als een kabinet valt.

• Daarnaast riep ze het kabinet op om het noodfonds energie open te houden en al geld te reserveren voor huishoudens die komende winter hun energierekening niet kunnen betalen. Daarbij gaf ze aan samen te willen optrekken met GL/PvdA.

• Tot slot sprak Bikker de minister-president en bewindslieden toe: “Ik wens u de komende tijd moed. Ik bid voor zegen en een hoopvolle toekomst.”

Chris Stoffer (SGP) haalt psalm 23 aan: “Niet voor herhaling vatbaar” (10:57)

• SGP-leider Chris Stoffer opent zijn bijdrage met psalm 23, waarin hij premier Schoof vergelijkt met een herder die zijn kudde nauwelijks bijeen kon houden. Hij concludeert dat de afgelopen kabinetsperiode “niet voor herhaling vatbaar” is.

• In zijn betoog pleit Stoffer voor een terugkeer naar christelijke waarden in de politiek: “Evangelie in plaats van ideologie.” Die waarden, stelt hij, kunnen Nederland richting en toekomst geven.

• Als voorbeelden wijst hij op alternatieven voor abortus en euthanasie, thema’s waar de SGP zich al jaren tegen verzet. Hij besluit zijn bijdrage door een deel van psalm 23 voor te lezen.

Lidewij de Vos (FvD) pleit voor stoppen met migratie en uit EU stappen (10:37)

• Tweede spreker is Lidewij de Vos (Forum voor Democratie), sinds kort opvolger van Thierry Baudet als partijleider.

• Ze zegt: “Wij willen niet zomaar een ander migratiebeleid. We willen ermee stoppen.” Ook pleit ze voor een remigratiebeleid.

• Daarnaast wil De Vos uit de EU stappen en stoppen met stikstofbeleid, zodat volgens haar tientallen miljarden vrijkomen voor o.a. de woningnood.

Opening dag 2 van de Algemene Politieke Beschouwingen (10:32)

• Kamervoorzitter Martin Bosma opent de vergadering en geeft als eerste het woord aan Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren.

• Zij zegt dat veel mensen onrust ervaren en dat het tijd is om een duidelijke kant te kiezen. Volgens haar moet het welzijn van mens én dier centraal worden gesteld en moet Nederland staan voor een vrije, open samenleving waarin iedereen gelijk wordt behandeld.

• Ouwehand noemt het “juist in deze tijd van ophitsing en ontmenselijking” een plicht om je uit te spreken. Zij stelt: “Het is je plicht om je uit te spreken als een kabinet wegkijkt van een genocide die gepleegd wordt door een bondgenoot.”

Van der Plas weigert vragen oppositie te beantwoorden over Gaza (20:30)

• Caroline van der Plas (BBB) weigerde tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen vragen over Gaza te beantwoorden. ‘Ik ga er geen Gazadebat van maken’, zei ze toen Rob Jetten (D66) aandrong op een hardere veroordeling van premier Netanyahu.
• Jetten reageerde: ‘Het is wel relevant, het zijn namelijk de Algemene Politieke Beschouwingen. Die gaan ook over het internationale beleid van Nederland.’
• Stephan van Baarle (DENK) noemde haar houding ‘laf’ en sprak van ‘het morele dieptepunt van de BBB.’
• Esther Ouwehand (PvdD) benadrukte: ‘Als er een genocide dreigt, komen we in actie, treffen we maatregelen en doe je alles wat in je macht ligt om die genocide te helpen voorkomen.’
• Laurens Dassen (Volt) wees erop dat de BBB ontbrak bij het laatste Gazadebat.

Timmermans onder vuur om asielplannen GL/PvdA: ‘Ik ben niet voor symboolmaatregelen’ (19:10)

• Rechtse partijen vallen Frans Timmermans aan op de migratieplannen in het verkiezingsprogramma van zijn partij GroenLinks-PvdA. Zijn partij wil het migratiesaldo beperken tot 40.000 à 60.000 per jaar, onder meer via invoering van het Europese migratiepact. CDA-leider Henri Bontenbal vindt dat dit niet lukt zonder strengere asielmaatregelen.
• ‘Alleen de realiteit is ook dat je op arbeidsmigratie en studiemigratie veel beter kan sturen dan op asielmigratie’, aldus Timmermans. Want, zo redeneert hij, asielmigratie kan toenemen door internationale ontwikkelingen waar Nederland weinig vat op heeft, bijvoorbeeld in Oekraïne.
• ‘Maar het punt is natuurlijk wel dat je met sturen op arbeidsmigratie er gewoon niet bent,’ reageerde Bontenbal.
• De CDA-leider wijst erop dat sociaaldemocratische partijen in Duitsland en België strenge asielmaatregelen steunen, zoals een tweestatusstelsel. Timmermans is geen voorstander van zo’n stelsel, waarin asielzoekers worden opgedeeld in twee groepen, waarvan er één minder rechten krijgt.
• Hij wees erop dat dit stelsel ooit in Nederland is afgeschaft, omdat het asielsysteem hierdoor vastliep. ‘Ik ben niet voor symboolmaatregelen’, aldus de linkse politicus.
• VVD-leider Dilan Yeşilgöz vroeg Timmermans om een voorbeeld te noemen van een nationale maatregel die hij kan steunen om het aantal asielzoekers te beperken. Timmermans tegen Yeşilgöz: ‘Dat gaat u niet horen. U doet maar voorstellen. Wij zullen die voorstellen op hun merites beoordelen.’

Oppositie verwijt Yeşilgöz gebrek aan zelfreflectie (17:50)

• Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen kreeg VVD-leider Dilan Yeşilgöz stevige kritiek van meerdere partijen. Oppositiepartijen vonden dat zij te weinig zelfreflectie toonde op vijftien jaar regeringsdeelname van de VVD.
• GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren wezen erop dat de VVD zelf verantwoordelijkheid draagt voor crises die Yeşilgöz nu zegt te willen oplossen.
• Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) herinnerde haar eraan dat de VVD zelf het centrumrechtse kabinet-Rutte IV liet vallen. Yeşilgöz hield vol dat Nederland een stabiel centrumrechts kabinet nodig heeft en dat zij daarin veel VVD-plannen wil realiseren.
• ‘Maar wij konden ook niet vermoeden dat partijen zomaar zouden weglopen voor hun verantwoordelijkheid’, zei Yeşilgöz over coalitiepartner PVV.

• Ook kreeg Yeşilgöz tijdens de beschouwingen kritiek van linkse partijen op haar houding tegenover het geweld in Gaza. PvdD en Volt wilden dat zij de situatie een genocide zou noemen, maar daar ging ze niet in mee.

• Volt-leider Laurens Dassen vroeg Yeşilgöz om te reageren op ‘het zoveelste rapport in korte tijd dat concludeert dat wat daar gebeurt genocide is.’

• Yeşilgöz sprak van een ‘schrijnende situatie’, maar zei het VN-rapport nog niet gelezen te hebben en wacht liever de kabinetsreactie af.

• Laurens Dassen (Volt): ‘Wat is de VVD van plan om te gaan doen om te voorkomen dat wij onze geloofwaardigheid op het internationale toneel volledig verliezen?’

Yesilgöz hoopt op centrumrechts Kabinet met JA21 (15:15)

• Joost Eerdmans (JA21) bracht in het debat naar voren dat ondernemers weinig vertrouwen hebben in de politiek. ‘Negen op de tien bedrijven zeggen dat ze geen vertrouwen hebben in de politiek. En dat is niet van het laatste jaar, maar van de afgelopen tien, vijftien jaar. Hoe kijkt de VVD als ondernemerspartij daar naar?’
• Yesilgöz reageerde: ‘Ik vind dat verschrikkelijk. Dat betekent dat we armer en onveiliger worden. Daarom hopen we dat er straks een centrumrechts kabinet komt dat het bedrijfsleven niet ziet als een pinautomaat van de overheid’.
• Ze voegde eraan toe dat er in de Kamer weinig partijen zijn die die lijn volgen. ‘En ondernemers geven ook aan dat ze een stabiel kabinet willen dat nu eens vier jaar zit. Met uw partij kan dat wel lukken’.
• Eerdmans stemde daarmee in en maakte vervolgens een sneer richting links. ‘We gaan zo nog even luisteren naar GL-PvdA, hoe zij Nederland ‘stabiel’ naar de afgrond gaat leiden’.

Yesilgöz houdt vast aan hypotheekrenteaftrek (15:00)

• VVD-leider Dilan Yesilgöz benadrukt dat haar partij de hypotheekrenteaftrek zal behouden.
• Ze zegt dat dit nodig is om ‘de hardwerkende Nederlanders’ te beschermen.
• Voor miljoenen mensen levert de discussie erover volgens haar ‘een groot stresspunt’ op. Daarmee doelt ze op plannen van onder meer GroenLinks-PvdA en het CDA, die de aftrekregeling willen afbouwen.
•  Yeşilgöz verklaarde het onderwerp eerder tot een breekpunt. De VVD stapt niet in een kabinet dat tornt aan de aftrek, zegt ze.

Stoffer (SGP) krijgt (nog) geen steun van PVV voor aanpak wolf (13:00)

• SGP-leider Chris Stoffer wil de wolf steviger aanpakken en wees in de Kamer op aanvallen van wolven in diverse Nederlandse plaatsen.
• Wilders antwoordde dat hij niet vindt dat de wolf zonder enkele reden moet worden doodgeschoten.
• Daarmee blijft steun van de PVV voor dit plan voorlopig onduidelijk.

Wilders vertelt klassiek PVV-verhaal (12:30)

• PVV-leider Geert Wilders zette in de Kamer een vertrouwd PVV-geluid neer. Hij somde dorpen en steden op met asielzoekerscentra en vroeg na afloop: ‘Vindt u het gek dat steeds meer Nederlanders een stop op asiel willen?’
• Ook wees Wilders op misdrijven waarbij volgens hem mensen met een migratieachtergrond betrokken waren en noemde hij migratie een probleem voor de emancipatie van vrouwen en ‘homohaat’.
• Aan het einde van zijn betoog schetste Wilders een beeld van islamisering. ‘Wilt u in een land leven waar de islam de grootste religie is? … Waar islamitische scholen als paddenstoelen uit de grond schieten?’

Timmermans: Wilders stelt eigen obsessies boven landsbelang (12:00)

• GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans verwijt PVV-leider Geert Wilders  zijn “persoonlijke obsessies” boven het landsbelang te plaatsen.
• Timmermans herinnerde eraan dat de PVV bij de verkiezingen twee jaar geleden 37 zetels behaalde. “Daar kan de rest alleen maar van dromen”, zei hij.
• Toch heeft Wilders volgens hem geen resultaten geboekt en zijn kiezers ‘in de steek gelaten’. Beloften over lagere huren, boodschappen, het afschaffen van het eigen risico en een strenger asielbeleid bleven allemaal onvervuld.
• D66-leider Rob Jetten sloot zich daarbij aan. ‘Wilders hád de macht, hij hád de zetels, maar hij heeft er niets mee gedaan.” Ook hij stelde dat de PVV-leider “niet de Nederlanders op 1 zet, maar zichzelf’.
• Geert Wilders reageerde geprikkeld. Volgens hem had hij, als hij werkelijk zijn eigen belang voorop zou stellen, al jaren geleden de politiek verlaten. De PVV-voorman wees daarbij op de bedreigingen die hij ontvangt en de voortdurende noodzaak tot beveiliging vanwege zijn islamkritiek.
• Het uitblijven van resultaten wijt Wilders aan andere partijen. Vooral NSC kreeg het daarbij te verduren. Die partij zou ‘vanaf dag één’ hebben tegengewerkt waardoor een veel strenger asielbeleid nog steeds niet is ingevoerd.