Het aantal frauduleuze handelingen in de politiek lijkt haast positief gecorreleerd te zijn aan de economische crisis. Logisch? In sommige gevallen wellicht psychologisch verklaarbaar, maar binnen de politiek mogen we toch echt wel ander gedrag verwachten. Tijd om zwaarder te gaan straffen.
Van medisch specialisten tot scholieren in hun examenjaar, en van wielrenners tot politici, frauderen lijkt inmiddels een structurele bezigheid geworden. Vooral fraude van politici stuit mij erg tegen de borst. Ik kan mij er niet aan onttrekken dat juist zij die een belangrijke voorbeeldfunctie hebben en mede bepalen wat ‘goed’ handelen is voor de burger, zich volledig binnen de gecreëerde spelregels van de maatschappij dienen te begeven.
René Roep
De laatste casus die mij bereikte is die van CDA burgemeester René Roep. De burgervader van Vlissingen bracht onder meer hoge pension- en huisvestingskosten in rekening en declareerde verder een duur bed en andere huisraad.
Tijdens het lezen herinnerde ik mij de uitspraken van een van zijn CDA-collega’s tijdens een politiek filosofische zomerschool waaraan ik deelnam: ‘Het CDA baseert zich op de bijbel en hanteert in hun doen en laten de tien geboden’. Ik ben benieuwd waar deze acties van Roep onder te scharen zijn.
Dergelijk gedrag gebeurt natuurlijk niet alleen bij het CDA en is zeker niet alleen stuitend bij religieuze partijen. De afgelopen jaren zien we veelvuldig politici die hun persoonlijke leven verrijken middels het geld van anderen. En of dit nu creatief boekhouden betreft of het laakbaar maximaliseren van wachtgelden, het onintegere gedrag is diep triest en simpelweg onacceptabel.
Zwarte piet
Het onderwerp van fraude wordt in de politiek veelvuldig behandeld. Bulgaren die hun zakken vullen, medici die onverrichte behandelingen declareren en ga zo maar door. Frauderen is steevast een dankbaar onderwerp, waarbij de nodige media-aandacht graag strategisch wordt ingezet.
Politici hoeven elkaar echter niet uitvoerig voor de camera de zwarte piet toe te spelen. Deze verkapte marketingstrategie levert namelijk niets op ‒ er is allang consensus over de slechtheid van fraude, zeker door politici. Laten we daarom vooral kijken naar oplossingen.
Straffen
Bij het straffen van misdaden kijken we vanuit de rechtspraak vooral naar de zwaarte van de overtreding. De sanctie is maatwerk, waarbij eveneens rekening wordt gehouden voor de gevolgen van het delict voor de maatschappij. Zo zal een winkeldiefstal anders worden bestraft dan zware mishandeling. In dit licht bezien lijkt een ongeoorloofde declaratie wellicht een laag vergrijp, echter daar valt over te twisten.
Twee aspecten tellen inzake het frauderen door politici bijzonder zwaar. Ten eerste heeft een politicus een duidelijke voorbeeldfunctie. Houding en handelen zijn richtinggevend voor anderen. Een burgervader, het woord zegt het al, heeft al helemaal een invloedrijke rol. Crimineel gedrag past dan ook geenszins. Dit verpulvert wat de Grieken zo mooi Ethos noemen – de autoriteit, bijvoorbeeld middels levensstijl en normatief gedrag.
Vertrouwen
Ten tweede heeft frauduleus gedrag fatale gevolgen voor het algehele politieke vertrouwen. De aangerichte imagoschade is enorm.
Dat slechts enkelen hiervoor verantwoordelijk zijn, maakt de individuele daad gewichtig. Het harder aanpakken van hen is in dit licht bezien dan ook meer rechtvaardig.
Manipulatief
Volgens de woordvoerder van René Roep heeft de hij steeds gezegd dat als hij te veel vergoed heeft gekregen, hij het geld zal terugbetalen. Dat klinkt allemaal heel aardig, maar de burgemeester had vast vooraf kunnen verzinnen dat het aanschaffen van een duur bed en andere huisraad niet tot de spelregels behoorde.
Deze geportretteerde dommigheid naderhand telt alleen als manipulatieve vaardigheid. De intentionaliteit van zijn criminele gedrag spat er dan ook vanaf – iets wat binnen de rechtsstaat daarom fatsoenlijk bestraft mag worden.
Wat mij betreft herijken we de strafmaat voor frauderende politici. Het kletsen over fraude door politici is niet meer nodig, we zijn het er allemaal over eens dat het niet kan. De consequenties voor degelijk gedrag mogen meer in relatie staan tot de gevolgen voor de maatschappij. Nu is het tijd om paal en perk te stellen met hardere consequenties!