De feiten: CDA, VVD en GL-PvdA zijn over één ding echt heel erg eensgezind
Het SBS-verkiezingsdebat draaide vooral om de vraag wie de problemen in het land het beste kan aanpakken. Zodra ze maar de kans kregen, haalden de leiders van GroenLinks-PvdA, CDA en VVD uit naar ‘wegloper’ Geert Wilders (PVV) die voor het eerst in deze campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen aan een debat deelnam.
‘Het land hunkert naar een stabiel kabinet. Ja, er is onvrede en Wilders is misschien beste megafoon van die onvrede,’ zei CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal.
Dilan Yeşilgöz (VVD) vond dat problemen moesten worden aangepakt en niet alleen maar benoemd, zoals Wilders volgens haar doet. De PVV kan die problemen volgens haar ook niet aanpakken, want de partij ‘bestaat uit een man met een twitteraccount.’
De PVV bestaat uit een man met een twitteraccount
Ook GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans zei dat Wilders geen oplossingen heeft. Hij beaamde dat migratie een probleem is. Een nieuw kabinet moet volgens hem de Spreidingswet handhaven en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) meer mogelijkheden bieden, zodat geen dure opvang nodig is in bijvoorbeeld hotels.
Lees ook: Gaat deze nieuwe tactiek tegen Wilders wél werken?
Wilders zelf liet zich niet door het drietal uit het veld slaan en kwam met zijn bekende oneliners. Van asielstop tot Nederland is een AZC en Nederland voor de Nederlanders.
En hij haalde uit naar het eendrachtig aanvallende drietal. ‘Wij hebben als PVV elf maanden geregeerd, die drie partijen bij elkaar bijna vijftig jaar. Denkt u dat we de rotzooi van die partijen zomaar eventjes kunnen opruimen?
‘De enige reden dat er een kabinet-Timmermans kan komen is omdat mevrouw Yeşilgöz de PVV uitsluit. Ik beloof u dat veel Nederlanders het spuugzat zijn dat ze hier met z’n drieën tegen de PVV staan te schoppen.’
Bontenbal: ‘De Nederlandse politiek laat zich nu al twee jaar gijzelen door de heer Wilders.’
Yeşilgöz pareerde de kritiek van Wilders dat de PVV in de afgelopen kabinetsperiode is tegengewerkt. ‘Je kunt alleen maar worden tegengewerkt als je werkt, en dat heeft de PVV niet gedaan.’
Timmermans had nog een nieuwe oneliner voor zijn PVV-opponent. ‘De heer Wilders is de grootste gratis bierbrouwer ter wereld. Hij laat zijn programma niet eens doorrekenen. U komt altijd met sprookjes.’
EW's visie: afkeer tegen PVV is begrijpelijk, maar niet per se goed voor Nederland
Door: Carla Joosten, Politiek redacteurVan de vier partijen die mochten deelnemen aan het grote SBS-verkiezingsdebat, zal er vermoedelijk één niet gaan regeren.
Mocht er nog aan worden getwijfeld: CDA, VVD en GroenLinks-PvdA sluiten de PVV echt uit.
Of dat goed is voor Nederland, is de vraag, maar begrijpelijk is de afkeer wel, gezien de wijze waarop PVV-leider zich heeft opgesteld tegenover het kabinet-Schoof. Het werd hem ook in dit debat telkens voor de voeten geworpen.
VVD-lijsttrekker Yeşilgöz zit het nog altijd hoog dat Wilders de kans heeft laten lopen om eindelijk tot een strenger asielbeleid te komen. Ze kon nu ook een argument inbrengen tegen Wilders’ claim dat dit strengere beleid van alle kanten is tegengewerkt: wie niet werkt, kan ook niet worden tegengewerkt.
Probleem is dat het drietal van CDA, VVD en GroenLinks-PvdA wel eendrachtig in de aanval ging, maar niet eendrachtig oplossingen biedt voor de in het debat besproken problemen: migratie, zorg en wonen.
Dat bleek al uit de twee voorgaande RTL-debatten. Er is geen eensgezindheid over het aanpakken van de belangrijkste problemen in Nederland.
Een snelle formatie blijft daardoor een droom.
Tweede Kamerverkiezingen 2025: Wilders wil redelijk zijn, maar niet tegen de islam
De financiering van de exploderende zorgkosten hoeft volgens Wilders geen probleem te zijn. ‘Hier staan partijen die het pakket willen verkleinen. Ongelooflijk dat erover wordt nagedacht om medicijnen eruit te halen om voor dat geld bommen en granaten te kopen.’
VVD-lijsttrekker Yesilgöz: ‘Als wij niets zouden doen, dan gingen de premies zo omhoog dat mensen bijna helft van hun inkomen kwijt zijn. Mijn partij maakt moeilijke keuzes om de zorgkosten te temperen. Iedereen die zegt dat we de zorg ongemoeid kunnen laten, vertelt niet goede verhaal.’
Timmermans herinnerde Wilders aan zijn belofte in het vorig SBS-debat in 2023. ‘Het is duidelijk, Cindy moet nog jaren wachten, omdat meneer Wilders er niet in is geslaagd zijn belofte voor afschaffing van het eigen risico te realiseren,’ zei Timmermans verwijzend naar de vrouw die in het debat destijds vroeg om afschaffing van het eigen risico.
‘Cindy gaat weer op mij stemmen, maar de heer Timmermans maakt weer dezelfde fout,’ zei Wilders. ‘We willen het eigen risico opnieuw afschaffen, terwijl Timmermans het alleen wil halveren.’
Timmermans: ‘Het eerlijke verhaal is om naast de kosten van de zorg ook de oplopende welvaart te laten zien. Wij willen het eigen risico halveren en de premie terugbrengen naar 50 euro per maand. De kosten lopen op omdat de mensen te laat naar de dokter gaan. Het is een kwestie van beschaving. Die zorgkosten betalen we gewoon.
‘Bij ons krijgen mensen meer geld in plaats van rust in de portemonnee,’ zei Timmermans in reactie op de oneliner van Yeşilgöz dat haar VVD rust in de portemonnee wil.
Debatleider Wilfred Genee: ‘Er is geen waarheid. En dat is best lastig. Dit is een precair onderwerp.’
Deze keer geen Cindy maar wel Harm uit Rotterdam
Ditmaal was ‘Harm uit Rotterdam’ een van de burgers die vragen mochten stellen. Hij zei geen gedeelde normen en waarden meer te zien in zijn stad. ‘Ik voel me soms een vreemdeling in eigen stad. Wat kan Bontenbal eraan doen?’
CDA-leider Bontenbal begon een verhaal over een betere integratie van migranten. ‘Je moet in het integratieproject niet alleen taal, maar ook democratische waarden leren. We laten mensen te lang in asielzoekerscentra zitten en we doen te weinig aan taal. De samenleving zelf, de politiek, moet de mensen kans geven om te integreren.’
Harm reageerde daarop: ‘Tot zover de theorie. Het is niet meer de tijd van pappen en nathouden. Niet alleen de kraan moet dicht, maar je moet ook flink draaien aan de onderkant.’
Wilders: ‘Nederland is Nederland niet meer. Ga eens op de Blaak lopen, je waant je in Marrakesh. Dat komt ook door de islam. We hebben het over een religie die zegt dat homo’s minderwaardig zijn en vrouwen discrimineert.’
Timmermans klaagde daarop dat de woorden van Harm verkeerd werden begrepen. ‘Ik vind het niet correct om hem in de mond te leggen dat hij doelt op een bevolkingsgroep. Eigenlijk hoor je er niet bij, zeg je zo. Je zet een bevolkingsgroep buitenspel.’
Yesilgöz: ‘Er zitten geen daden vast aan de verhalen. Wij willen een strenge taaleis zodat je kunt meedoen. Homo’s accepteren. Teken je niet daarvoor, dan is er hier geen plek voor jou.’
Volgens Yeşilgöz had Harm weinig aan wat de politici te berde brachten. Timmermans reageerde: ‘U bent als VVD al vijftien jaar bezig en bereikt niets.’
‘Dit land heeft redelijkheid nodig. In uw eentje kunt u het niet redden,’ hield Wilfred Genee Wilders voor.
Wilders: ‘Je kunt redelijk zijn, maar niet tegenover een religie die dat niet is tegenover jou. Straks is de islam de grootste religie in Nederland. In zo’n Nederland wil ik niet wonen.’
Ook arbeidsmigratie kwam aan bod, maar ook daar geen oplossing
Ook arbeidsmigratie kwam aan bod. Een perenteler zei dat hij niet zonder arbeidsmigranten kon. ‘Als jullie wat schuiven met jullie zomerreces, hoeven jullie ook geen ruzie meer te maken en kunnen jullie mij komen helpen. We hebben handen nodig, mogen die nog komen?’
Lees ook: Dit willen de belangrijkste partijen met migratie
Echt antwoord kreeg hij niet. Wilders – ‘ik heb aardbeien en paprika’s geplukt’ – wil een eind maken aan het vrije verkeer van arbeid in de Europese Unie en terug naar de tewerkstellingsvergunningen van weleer. ‘Er is nog een onbenut arbeidspotentieel van 1,1 miljoen in Nederland.’
Timmermans wees op ‘mensonterende’ omstandigheden van arbeidsmigranten die ’s ochtends vroeg vanuit Den Haag naar allerlei werkplaatsen in het land worden gebracht.
Maar de GroenLinks-PvdA-lijsttrekker wilde ook af van het beeld dat werkgevers met arbeidsmigranten niet deugen. ‘Ik ken ondernemers in het Westland en Midden-Limburg die goed betalen en goede arbeidsvoorwaarden bieden. We moeten ophouden mensen als wegwerpartikel te behandelen.’
Yeşilgöz haalde uit naar het plan van Timmermans om het minimumloon te verhogen tot 18 euro. ‘Dan wordt alles duurder en hebben ondernemers geen business meer. Wat ondernemers echt nodig hebben, zijn minder regels.’
Bontenbal wil gemeenten laten beoordelen of er nog plek is voor bedrijven met arbeidsmigranten. ‘Een einde maken aan arbeidsmigratie is onverstandig.’
Wilders wil ‘nul studiemigratie’ en bracht nog maar eens in dat Syriërs terug moeten naar hun land.