Hier en daar klinkt kritiek op Dick Schoof als premierkeuze. Carla Joosten is het met die kritiek niet eens: de keuze voor de partijloze en over een indrukwekkend palmares beschikkende Schoof heeft juist veel voordelen. Ook voor de oppositie.
Wen er maar aan, is de houding van de samenwerkende partijen op weg naar de vorming van een extraparlementair kabinet. Wij zijn anders en doen alles anders.
Na het bijzondere Hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB, dat geen Regeerakkoord is, volgde een kandidaat-premier. Tot ieders verrassing viel de keuze op topambtenaar Dick Schoof (67). De oud-PvdA’er wordt, ruim een eeuw na Cort van der Linden, de tweede partijloze minister-president.
Dat de rechts-radicale PVV-leider Geert Wilders zoveel talent in (voormalig) linkse hoek weet op te sporen, toont het risico van electoraal succesvolle eenmanspolitiek. Na de aanstelling van Ronald Plasterk en Kim Putters als informateurs, blijkt dat zelfs uit de keuze van de premier – die zich ook nog eens nadrukkelijk presenteert als keuze van de vier partijleiders, niet van alleen Wilders.
De voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid gaat een kabinet leiden dat anders moet functioneren dan voorgaande kabinetten. Dat zit ’m vooral in de gewenste afstand tussen Kamer en kabinet. Een voordeel dat de mokkende oppositie niet wil inzien.
Grijp je kans, oppositie
NSC-leider Pieter Omtzigt zei in WNL op Zondag dat Schoof alle ruimte krijgt om een eigen koers te varen, waarvoor hij meerderheden in het parlement kan zoeken. Grijp je kans, oppositie. Kom met voorstellen.
Er is veel tegen de kandidatuur van een topambtenaar in te brengen. En zo geschiedde vorige week onmiddellijk. Een technocraat! Geen ervaring als politicus! Te gek voor woorden dat Wilders, die altijd zo tegen de gevestigde orde fulmineert, met een ongekozen Haagse insider komt!
Het klopt allemaal. Voor hen die dit kabinet vreesden, is het een geruststelling. Voor Wilders’ hardcore fans wellicht een teleurstelling.
Feit is dat de technocraat Schoof volgens vriend en vijand niet technocratisch is, net als dat hij al 36 jaar met zijn neus boven op de politiek zit en meer heeft gezien en gehoord dan menige politicus. En dat de premier moet worden gekozen, staat nergens. Wel een goed idee trouwens.
De aanstaande benoeming van deze niet-politicus is geen primeur. KVP’er Jan de Quay werd in 1959 door zijn partij naar Den Haag gehaald om ‘tegen wil en dank’ het kabinet te leiden. Hij stond niet op de kieslijst.
Ambtenaren als Jozias van Aartsen (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) gingen Schoof voor met hun overstap naar de politiek. Een andere topambtenaar werd ook premier: Theo de Meester (Liberale Unie) in 1905.
Schoof heeft een conduitestaat met misschien wat vlekjes – hij zou het onderzoek naar MH17 hebben beïnvloed en zou burgers hebben laten volgen door nepaccounts – maar vooralsnog lijken de vlekjes geen struikeldossiers.
Schoof kan geluk bij ongeluk zijn
Zijn cv verraadt passie voor de publieke zaak. Zijn verleden bij de veiligheidsdiensten lijkt spannend – ‘Oud-baas van de geheime dienst wordt premier,’ schreef de buitenlandse pers – maar leven en werken van Dick Schoof roepen eerder associaties op met een zeer pragmatische manager dan met James Bond.
Hij is trouwens zelf meer een liefhebber van Guust Flater.
Zoals veel in het leven en in de politiek, is deze premierkeuze een onvoorziene. Toen Plasterk zich terugtrok, nadat NRC had gemeld dat hij in de fout zou zijn gegaan met patenten, viel de keuze uiteindelijk op Schoof.
Het is wellicht een geluk bij een ongeluk. Het grote publiek, dat hem niet eens kende, reageerde positief. Dat hij tijdens zijn eerste persconferentie zenuwachtig was, is eerder een voordeel dan een nadeel. Blijf vooral zenuwachtig. De teflon is op na veertien jaar Mark Rutte.
Schoof I is er bijna
Geruststellend is ook dat Schoof als premier niet op campagne moet om kiezers te behagen. Hij leidt immers geen partij.
Schoof moet nog veel leren. Bijvoorbeeld zijn weg vinden in de Europese Unie, waar zijn ervaring gering is. Intussen mag het land tevreden zijn. De kiezer zadelde het parlement op met een complexe uitslag, maar het kabinet is er bijna.