Is Saudische journalist ‘in stukken gezaagd’ in Turkije? Dit weten we

Turkije en Amerika voeren de druk op Saudi-Arabië op over de verdwijning van journalist Jamal Khashoggi (59), die vorige week het Saudische consulaat in Istanbul bezocht. Sinds 2 oktober is er niets meer vernomen van de man, die volgens een Turkse veiligheidsfunctionaris is vermoord en in stukken gezaagd. Wat is er bekend over de zaak, en hoe beïnvloedt de verdwijning de geopolitieke verhoudingen?

De Saudiër Khashoggi, die onder meer opiniestukken schrijft voor de Amerikaanse krant The Washington Post, moest vorige week dinsdag het consulaat in Istanbul bezoeken omdat hij documenten nodig had voor zijn huwelijk met een Turkse vrouw. Hij moest aantonen dat hij was gescheiden, zodat hij opnieuw kon trouwen. Sinds dat bezoek ontbreekt van hem ieder spoor, maar volgens Saudi-Arabië heeft hij het gebouw later die dag gezond en wel verlaten.

Saudi’s: Journalist verliet consulaat op plek waar geen camera’s zijn

Beelden van de bewakingscamera’s tonen aan dat Khashoggi inderdaad het consulaat is binnengaan, maar diezelfde video’s kunnen geen bewijs leveren dat hij daar ook daadwerkelijk is vertrokken. Dat komt volgens de Saudi’s omdat het gebouw meerdere uitgangen heeft, waar geen camera’s hangen. Daar zou de journalist zijn weggegaan.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is sceptisch over die bewering: hij vindt dat Saudi-Arabië met bewijzen moet komen dat Khashoggi het gebouw heeft verlaten. Zelf heeft Erdogan het land niet beschuldigd van een misdrijf, maar diverse adviseurs hinten er wel op dat de journalist is vermoord. Ze sluiten niet uit dat hij ‘slechts’ is ontvoerd.

Turkse media: Khashoggi vermoord, lichaam in stukken gezaagd door ‘doodseskader’

Al dagen gonst het van de geruchten over het lot van Khashoggi en wie daarvoor verantwoordelijk zouden zijn. Turkse media – waarvan er veel gerelateerd zijn aan de regering van Erdogan – beweren dat de journalist is vermoord en dat zijn lichaam in het geheim het gebouw uit is gebracht. De Turkse krant Sabah berichtte woensdag over een zogenoemd ‘doodseskader’ van vijftien mannen, die vanuit Saudi-Arabië naar Turkije zou zijn gevlogen om met de journalist af te rekenen. De jacht op de Saudiërs is inmiddels in volle gang.

Een Turkse veiligheidschef zei tegen de Amerikaanse krant The New York Times dat Khashoggi is gefolterd, gedood en dat zijn lichaam in stukken is gesneden met een botzaag: ‘Het is als in de film Pulp Fiction.‘ Vervolgens zouden de resten met een busje naar een onbekende locatie zijn gebracht.

De Saudische televisiezender Al Arabiya schrijft vandaag op zijn website dat de vijftien mannen valselijk worden beschuldigd van betrokkenheid, en dat ze in werkelijkheid toeristen zijn. Al Arabiya wijst op onderstaande tweet van The New York Times, die de krant verwijderde omdat er in het artikel onjuiste informatie over minstens één van de mannen stond.

Khashoggi kritisch op kroonprins Bin Salman en oorlog Jemen

De vijftien mannen worden gelinkt aan het Saudische koningshuis, dat opdracht zou hebben gegeven tot de moord. Dit omdat Khashoggi geregeld kritisch schreef over Mohammed Bin Salman, de machtige kroonprins die te boek staat als hervormer. De journalist kritiseerde onder meer de rol van Saudi’s bij de oorlog tegen de door Iran gesteunde Houthi-rebellen in Jemen, waarbij sinds 2015 al duizenden burgerdoden zijn gevallen.

Volgens de Amerikaanse nieuwswebsite The Daily Beast wilde Khashoggi ook een zogenoemde pro-democratie-groep in de Arabische wereld oprichten. Zijn werk verricht de journalist vanuit de Verenigde Staten, omdat hij vreesde in eigen land te worden opgepakt vanwege zijn kritiek op het koningshuis. Voordat Bin Salman zijn macht begon te vergroten, werd Khashoggi beschermd door hooggeplaatste vrienden die hij had binnen het koningshuis in de Saudische hoofdstad Riaad.

Diplomatieke spanningen in de regio: Turkije vraagt Amerika om hulp

Het is de vraag wat de situatie betekent toch al gespannen gepolitieke verhoudingen in de regio. De relatie tussen Amerika en Turkije is de laatste tijd ernstig verslechterd, onder meer door de forse economische sancties die president Donald Trump deze zomer aan de Turken oplegde. Mede daardoor zoekt Turkije toenadering tot Iran, dat het sinds het aantreden van Trump voortdurend aan de stok heeft met de Verenigde Staten. Tegelijkertijd zijn het sji’itische Iran en het soennitische Saudi-Arabië al decennialang aartsvijanden.

Die situatie is vooral pikant omdat Turkije nu steun zoekt bij Amerika, dat geopolitiek te boek staat als een bondgenoot van Saudi-Arabië in de strijd tegen Iran. Trump heeft al verklaard contact te hebben gehad met de Turkse regering in Ankara, omdat hij de zaak ‘tot op de bodem wil uitzoeken’.

De Amerikaanse president heeft naar eigen zeggen ook al contact gehad met een Saudische leider ‘op het hoogste niveau’ maar noemde geen naam. Hoewel Trump niet wilde speculeren over het lot van de journalist, sloot hij een moord zeker niet uit. ‘Ik zou totaal niet blij zijn als dat het geval is. Maar ik denk dat het er wel een beetje zo uitziet. We zullen het zien.’

Verloofde Khashoggi verzoekt Trump, Bin Salman

Hatice Cenigz, de Turkse verloofde van Khashoggi, stuurde een brief naar The Washington Post waarin ze een beroep doet op Washington: ‘Ik spoor president Trump en first lady Melania Trump aan om Jamals verdwijning onder de aandacht te brengen. Ook verzoek ik Saudi-Arabië, vooral kroonprins Mohammed Bin Salman, om zich net zo hard in te spannen en beveiligingsbeelden van het consulaat vrij te geven.’

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, heeft volgens het Witte Huis al een ‘vervolggesprek’ met Bin Salman gehad, waarin hij hem vroeg om meer informatie over de verdwijning van Khashoggi.

Vooralsnog blijft Saudi-Arabië alle aantijgingen over een moord of ontvoering van de journalist ontkennen. Wel hebben Turkse inlichtingendiensten woensdag toestemming gekregen om onderzoek te doen in het consulaat, maar of dat al is verricht en wat daaruit is gebleken, is nog onduidelijk.