De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft de overwinning geclaimd in het referendum over de grondwetswijziging in zijn land. Zijn tegenstanders kondigen acties aan.
Erdogan spreekt van een ‘historisch besluit’, en daar heeft hij gelijk in. Als de grondwetswijziging doorgaat, is dit de grootste verandering van het politieke systeem sinds de oprichting van de Turkse republiek in 1923.
De uitslag van het referendum toont een verdeeld Turkije: het ja-kamp won met 51,5 procent van de stemmen, een nipte overwinning. In het grotendeels Koerdische zuidoosten evenals in de drie grote steden Istanbul, Ankara en Izmir werd het nee-kamp het grootste.
Vlaggen en auto’s
Tegenstanders en aanhangers van Erdogan verzamelen zich in verschillende steden. In Ankara sprak de Turkse premier Binali Yildirim op weg naar het hoofdkantoor van de regerende AK-Partij een uitzinnige menigte met Turkse vlaggen en in toeterende auto’s toe.
Kemal Kilicdaroglu, leider van de grootste oppositiepartij CHP, trekt de legitimiteit van de uitslag in twijfel. Eerder op de avond eiste de partij een hertelling van bijna 60 procent van de stemmen, nadat de Turkse kiesraad had verklaard dat ook ongestempelde stembiljetten zouden worden meegeteld tenzij kon worden aangetoond dat ze frauduleus waren. Erdogan is uit op een ‘eenmansregime’, zegt Kilicdaroglu, die benadrukt dat de grondwetswijzigingen het land in gevaar brengen.
In verschillende wijken in Istanbul is geprotesteerd tegen de uitslag. In de wijk Besiktas kwamen meer dan driehonderd demonstranten bij elkaar en blokkeerden het verkeer, meldt persbureau Reuters. In Ankara braken rellen uit tussen aanhangers van Erdogans AK-Partij en die van de oppositie, vlak bij het partijkantoor van de CHP.
Anti-Erdogan protests erupt at the heart of Istanbul. Protesters chant: “Thieve, murderer Erdogan”#Turkeyreferendum pic.twitter.com/bwZEuhCLZi
— Dana Jaf (@DanaNawzar) April 16, 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ook in Rotterdam vieren Erdogan-aanhangers feest. In toeterende auto’s en met Turkse vlaggen staat een aantal Turkse Nederlanders voor het Turkse consulaat. Overigens stemde in Nederland ruim 70 procent van de Turken voor Erdogans grondwetswijziging, meldt het Turkse persbureau Anadolu Agency. In België en Oostenrijk was dat percentage nog hoger.
Kort na de uitslag sprak Erdogan opnieuw de intentie uit om doodstraf opnieuw in te voeren. Als dat gebeurt, is de kans dat Turkije in de EU komt nagenoeg nul.
De grondwetswijziging bestaat uit 18 amendementen. Die maken het onder meer mogelijk dat de president per decreet kan regeren, dat de functie van premier wordt afgeschaft waardoor de gehele uitvoerende macht in handen van de president komt te liggen, en de president ministers en rechters kan benoemen.
Besluitvorming en democratisch proces
Voorstanders van de grondwetswijziging – Erdogan voorop – vergelijken dit systeem met het Amerikaanse presidentiële systeem en menen dat het stelsel ‘stabiliteit’ brengt en nodig is om ‘uitdagingen op het gebied van de economie en veiligheid’ te tackelen. Zo zou besluitvorming sneller gaan, omdat er geen conflicten meer zijn tussen president en premier; de premier is er immers niet meer.
Critici noemen het systeem ondemocratisch. Zij vrezen dat Erdogan zijn autoritaire macht verder vergroot, en dat hij politieke opponenten, activisten, academici en journalisten nog harder zal aanpakken. Het systeem van checks and balances, essentieel voor een democratie, verdwijnt. De president staat aan het hoofd van zowel de staat als de regering en de rechterlijke macht. Omdat hij bij decreet kan regeren, is het parlement vrijwel machteloos.