Verder onderhandelen over toetreding van Turkije tot de Europese Unie (EU) is onder de huidige omstandigheden niet mogelijk. ‘We sluiten niets uit en we kijken vooruit, maar we kunnen de zorgen in de lidstaten over Turkije sinds de mislukte coup een jaar geleden niet negeren,’ zegt EU-commissaris Johannes Hahn dinsdag na een bijeenkomst in Brussel.
Daar spraken Hahn en EU-buitenlandchef Federica Mogherini urenlang met de Turkse ministers Mevlüt Cavusoglu van Buitenlandse Zaken en Ömer Celik van Europese Zaken.
Turken eisen visumliberalisering
Op een persconferentie hamerde Celik erop dat Turkije niet alleen een strategische partner voor de regio is maar dat de ‘ruggegraat’ van de Europees-Turkse relatie het kandidaat-lidmaatschap van Turkije is. Hij wil dan ook dat er snel nieuwe stappen in de onderhandelingen worden gezet.
Daarnaast wil Turkije dat de visumplicht voor Turken die naar de EU reizen wordt afgeschaft, zoals eerder in het kader van de EU-migratiedeal met Turkije is beloofd. Hahn zei daarop dat de regering in Ankara eerst aan de 72 voorwaarden voor visumliberalisering moet voldoen. Van die voorwaarden staan er nog vijf open, waaronder aanpassing van de terreurwet. Die wet zet Turkije stelselmatig in om bijvoorbeeld leden van de Gülenbeweging op te sporen en te arresteren, een beweging die door de EU niet als terreurbeweging wordt gezien. Volgens de regering in Ankara zit de islamitische prediker Fethullah Gülen achter de mislukte coup van vorig jaar. Gülen zelf ontkent dat.
Mogherini zegt dat de EU ‘concrete stappen van Turkije nodig heeft’ om de zorgen over mensenrechten, de rechtspraak en de vrijheid van meningsuiting weg te nemen. Ze sprak van een ‘zorgwekkend aantal journalisten en activisten’ dat in de gevangenis belandt.
Volgens Cavusoglu is er een verschil tussen terroristen en politieke tegenstanders. ‘Er zijn pseudojournalisten die onder een valse vlag strafbare feiten plegen,’ aldus de minister.
Presidentieel systeem
Daarnaast staan er verregaande grondrechtelijke veranderingen op de agenda in Turkije. Door het referendum over de grondwetswijziging, waarbij het kamp van Erdogan een nipt ‘ja’ behaalde, kan Turkije een presidentieel systeem invoeren. Dat betekent dat het parlement een groot deel van zijn macht afstaat aan Erdogan.
Het Europees Parlement vroeg net na de referendumuitslag al om beëindiging van de toetredingsgesprekken met Turkije. Dat dreigement is vaker geuit binnen Europese kringen, maar de migratiedeal die de EU in 2015 met Turkije sloot, zat een definitief einde van die gesprekken in de weg. Door alle ontwikkelingen in Turkije is die situatie veranderd. Erdogan dreigde zelf eerder ook al de toetredingsgesprekken te staken.
Vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans gaf van de week overigens nog aan dat hij de dialoog met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan in stand wil houden. De mensenrechtenschendingen in het land zijn voor Timmermans geen reden om daarmee te stoppen.
‘Turkije verdwijnt niet van de landkaart en zal altijd de buurman van de Europese Unie blijven,’ zei Timmermans. Hij lijkt daarmee voorbij te gaan aan het groeiend ongemak tussen de Europese Unie en Turkije. ‘Alle lidstaten willen dat we blijven praten met Turkije,’ aldus de politicus over de rol van de Europese Commissie.