Voor één dag was minister-president Mark Rutte (VVD) de belangrijkste man bij de Verenigde Naties in New York. Het opent deuren, wellicht ook naar betere samenwerking met president Donald Trump.
Voor één dag was het niet premier Rutte, maar president Rutte. Woensdag zat hij een urenlange vergadering voor van de VN-Veiligheidsraad over het moderniseren van vredesmissies. Nederland heeft het hele jaar een zetel in de raad – dat gebeurt maar eens in de vijftien tot twintig jaar – en is in maart zelfs voorzitter: belangrijk genoeg voor een bezoek van de premier.
Dat voorzitterschap leidt niet meteen tot een reeks concrete resultaten of tot het oplossen van de vele wereldcrises, geeft Rutte toe tegenover Elsevier Weekblad. ‘Zo werkt dat niet. Na een maand is de wereld niet opeens één groot Zwitserland waar iedereen elkaar in de armen valt. Wat we wel kunnen doen: onze accenten zetten.’
De Nederlandse VN-ambassadeur Karel van Oosterom breekt in. ‘Wat we nu met het thema vredesmissies doen – samen met secretaris-generaal António Guterres de vele doden die vallen bij vredesmissies op de agenda zetten – daarmee maak je wel degelijk verschil.’
Effectievere vredesmissies Sinds 2010 is het aantal geweldsconflicten verdrievoudigd en in 2017 werden bij VN-vredesoperaties meer ‘blauwhelmen’ gedood dan in de afgelopen twintig jaar. Oud-VN-commandant Carlos dos Santos schreef in een rapport dat VN-lidstaten niet genoeg hebben gedaan om de missies aan te passen aan veranderende conflicten. Premier Rutte zei in New York dat Nederland zich inzet voor flexibelere en effectievere missies. Daarbij gaf hij als voorbeelden het verbeteren van inlichtingen in conflictgebieden en een systeem voor lidstaten om elkaar af te lossen bij het leveren van materieel.
Lang overleg met Nikki Haley
De rol in de Veiligheidsraad zet Nederland én Rutte op de kaart. De buitenlandse pers staat voor hem in de rij en The New York Times is bezig met een groot stuk over de premier. En het opent deuren. Rutte sprak dinsdag, net als minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD), uitvoerig met Nikki Haley, de invloedrijke Amerikaanse VN-ambassadeur, die er woensdag nog eens op hamerde dat andere landen meer geld moeten stoppen in vredemisses van de Verenigde Naties.
Ondanks harde retoriek van de regering-Trump, bijvoorbeeld over het nut van multilaterale organisaties als de VN, stelt Rutte dat de relaties met de Amerikanen eigenlijk niet zijn verslechterd sinds de verkiezing van Donald Trump – in tegenstelling tot andere Europese landen. ‘Ik ben geen recensent van de Amerikaanse president. Amerika is een eigen democratie, die kiezen hun eigen president. Het is mijn taak om ervoor te zorgen dat, wie er ook president is, we daar goed mee werken.’
Een band opbouwen met de Trump-regering kan lastig blijken, ook al omdat afgelopen week opnieuw een reeks personeelswissels werden aangekondigd. Rutte: ‘Deze Amerikaanse regering, dat kunnen we wel concluderen, is onvoorspelbaarder dan de vorige. Je bouwt de relaties op met één iemand, die is weg, en dan moet je weer relaties opbouwen met de volgende.’
Nog steeds leider van de vrije wereld
Het gesprek met Haley – over het gevaar van terroristen die zijn opgegroeid in westerse landen – is volgens de premier een voorbeeld van hoe Nederland ‘constant allianties aan het bouwen is’. ‘Nederland is groot genoeg om aan de tafel te zitten, maar niet groot genoeg om in zijn eentje de dominante stem te hebben. We moeten dus oppassen dat relaties in de toekomst niet alleen bilateraal zijn, maar dat we flink investeren in de NAVO, de Europese Unie, de Verenigde Naties.’
En daaraan moet Amerika blijven meedoen. ‘Het is de leider van de vrije wereld. Ik kan me niet voorstellen dat we grote wereldwijde conflicten kunnen oplossen zonder de actieve participatie van Amerika.’
Overigens is er nog geen officieel bezoek van Rutte aan de Amerikaanse president geweest – en ook deze keer gaat Rutte niet langs in het Witte Huis. Op de vraag of hij niet in Washington had willen zijn, reageert de premier mysterieus: ‘We zijn overal aanwezig.’