De angst dat de Brexit slecht zou uitpakken voor klimaat en natuur lijkt vooralsnog ongegrond. Het Verenigd Koninkrijk blijft inzetten op ambitieus klimaatbeleid en het Britse landbouwbeleid wordt zelfs ‘groener’ dan dat van de Europese Unie. Maar veel details zijn nog onduidelijk omdat het nieuwe handelsverdrag zo snel is gesloten.
Na de Brexit zou het Verenigd Koninkrijk de eigen bedrijven een voorsprong geven door milieu- en klimaatregels te versoepelen. Tenminste, daarvoor waarschuwden milieuorganisaties en Europese politici afgelopen jaren. Dit zou ten koste gaan van natuur en klimaat en de concurrentiepositie van Europese bedrijven. Ook bij andere onderwerpen, zoals de financiële dienstverlening, was er angst voor een ‘Singapore in de Noordzee’.
Het is nog vroeg, maar wat betreft klimaat, milieu en natuur lijken deze angstbeelden tot dusver overtrokken.
Uitzonderlijk veel aandacht voor klimaat in Brexitdeal
Zo kreeg klimaat een prominente plaats in het handels- en samenwerkingsverdrag dat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie (EU) in december sloten. ‘De passages over klimaat zijn sterker dan in welk ander handelsverdrag dan ook,’ zegt Shane Tomlinson, adjunct-directeur van denktank E3G die zich specialiseert in klimaatverandering. Het Verenigd Koninkrijk en de EU committeerden zich nogmaals aan het klimaatverdrag van Parijs en aan het doel om in 2050 netto geen broeikasgassen meer uit te stoten.
De passages over klimaat zijn sterker dan in welk ander handelsverdrag dan ook
Ook over meer concrete zaken zijn afspraken gemaakt. Zo kan de handel in stroom – met iets meer bureaucratie – doorgaan, onder meer via een kabel die door de Noordzee naar Nederland loopt. Verder zette het Verenigd Koninkrijk een emissiehandelssysteem op wat sterk lijkt op de Europese tegenhanger. Het is zelfs ontworpen om de systemen ooit te kunnen koppelen. Iets wat de Zwitsers ook hebben gedaan.
Britten profileren zich graag als klimaatkampioen
Zelfs zonder verdrag was het niet waarschijnlijk dat de Britten hun klimaatbeleid zouden afzwakken. Niet alleen leidt de verkiezing van Joe Biden tot president van Amerika ertoe dat er veel meer geopolitieke druk is om ‘mee te doen’. Maar de Britten profileerden zich afgelopen decennium juist als voorloper, zegt Louise van Schaik (40), klimaatdeskundige bij Clingendael. Al tien jaar voor Nederland voerde het land een klimaatwet in. En in 2019 werd wettelijk vastgelegd dat de uitstoot van broeikasgassen in 2050 netto nul moet zijn. De EU wil dat ook maar moet dit nog altijd doen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Brexit lijkt de profileringsdrang eerder te versterken dan te doen afnemen. De organisatie van de 26ste klimaatconferentie in Glasgow, in november dit jaar, wordt gezien als prestigeproject. In aanloop hiernaartoe scherpte het Verenigd Koninkrijk zijn klimaatdoel voor 2030 al aan. De uitstoot van broeikasgassen moet met minimaal 68 procent dalen ten opzichte van 1990. Dat is – waarschijnlijk niet toevallig – flink hoger dan de 55 procent van de EU. Verder grossierde premier Boris Johnson (Conservatieven) recent in het oplaten van groene proefballonnen.
Toch blijft ‘Singapore in de Noordzee’ een optie
Toch is de mogelijkheid van een ‘Singapore in de Noordzee’ niet uitgesloten, zegt Tomlinson van denktank E3G. Mede door de tijdsdruk zijn veel zaken in het verdrag slechts op hoofdlijnen uitgewerkt. Er staat ambitieuze taal in over klimaatbeleid en samenwerking op de Noordzee, zegt Tomlinson: ‘Maar er moet nog veel werk worden gedaan. En dan vooral het detailwerk om het ook echt te laten werken.’
EU-klimaatdoel aangescherpt, CO2-prijs breekt record
Ook kan de politieke dynamiek uiteindelijk toch leiden tot deregulering en verminderde klimaatambities. Bijvoorbeeld als de gecombineerde economische klap van coronacrisis en Brexit leidt tot een roep om de economie snel te stimuleren. Bovendien heeft de regerende Conservatieve Partij een ‘libertarische’ vleugel die zoveel mogelijk vrijhandel wil en matig enthousiast is over de groene plannen van premier Johnson. Sowieso hangt veel af van de toekomstige relatie tussen EU en Verenigd Koninkrijk.
Britten gaan hun eigen weg met landbouwbeleid
Er is één terrein waarop juist het tegenovergestelde zal gebeuren van waar velen bang voor zijn. Het Britse landbouwbeleid wordt na de Brexit een stuk groener en duurzamer dan dat van de EU. Dat laatste is nog altijd – plat gezegd – een zak geld om de inkomens van boeren te verhogen. Daarbij wordt nog altijd vooral gekeken naar het aantal hectare dat een boer heeft en veel minder naar of een boer innovatief of duurzaam werkt.
De uitslag van de stemming van het Europese Parlement over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, #GLB: aangenomen.
Ondanks vele waarschuwingen vanuit de wetenschap dat dit voorstel ten koste gaat ban klimaat, biodiversiteit én boeren.
Wat een afgang. pic.twitter.com/PuvvHyZjem— Patrick Jansen 🐾 (@PatrickAJansen) October 23, 2020
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Populair was het EU-landbouwbeleid nooit in het Verenigd Koninkrijk. ‘Ze vonden het geldverspilling die vooral werd gebruikt om productie te subsidiëren,’ zegt Jeroen Candel (31), onderzoeker aan Wageningen University & Research. De Britten willen al heel lang meer aan de markt overlaten. Subsidie moet gaan naar boeren die duurzaam werken of maatschappelijk gewenste zaken leveren, zoals een fraai landschap, weidevogels of behoud van tradities.
Oost- en Zuid-Europa staan op rem voor modern landbouwbeleid
Dat is in grote lijnen ook wat de Britten gaan doen, al komt er wel een overgangsprogramma om subsidies af te bouwen. ‘Ook in Europa wordt gewerkt aan verduurzaming,’ zegt Candel. ‘Maar het gaat verschrikkelijk langzaam omdat compromissen moeten worden gesloten met zoveel landen.’ En lidstaten uit Oost- en Zuid-Europa staan op de rem.
Hoe voorkom je dat de boer uit Nederland verdwijnt?
In Nederland is de liefde voor het landbouwbeleid ook bekoeld. Veel politici, natuurbeschermers maar ook boeren denken dat het geld veel beter ingezet kan worden dan nu. De komende jaren krijgen nationale regeringen meer ruimte om eigen beleid te bepalen, zegt Candel, maar hij denkt dat velen met belangstelling zullen kijken naar de Britten, en dat ze hopen de succesvolle componenten uit het beleid te kunnen overnemen.
Ook Candel verwacht niet dat de Britten hun milieu- en voedselregels versoepelen. Als dat toch gebeurt, mag de EU volgens het handelsverdrag tarieven opleggen of producten weigeren. Candel: ‘De grap is dat het Verenigd Koninkrijk de Europese standaarden moet volgen zonder dat ze mogen meebesluiten.’ De Britten zullen eerder strengere regels invoeren, denkt hij. Zo zijn ze bereid bij de bestrijding van obesitas veel verder te gaan dan het Nederlandse Preventieakkoord, dat bestaat uit ‘in de polder’ gesloten compromissen.