De moord op de Britse politicus David Amess is maandag 18 oktober herdacht in het Britse parlement. Afgelopen vrijdag werd Amess doodgestoken tijdens een politieke bijeenkomst. De waarschijnlijke dader Ali Harbi Ali had volgens de politie een terroristisch motief. Veiligheidsdiensten waarschuwen voor een terrorismegolf.
1. Hoe reageert het Verenigd Koninkrijk op de moord?
De moord op de conservatief David Amess is een nieuwe schok voor het Verenigd Koninkrijk. Vrijdag 15 oktober werd Amess doodgestoken bij een politieke bijeenkomst in een kerk in zijn district. Amess ging daar in gesprek met inwoners uit zijn district. Die politieke bijeenkomsten zijn een belangrijke democratische traditie in het Verenigd Koninkrijk. De vraag is of die nog veilig genoeg zijn. Meerdere politici willen extra veiligheidsmaatregelen.
Lees ook: Vijf jaar geleden werd het Britse parlementslid Jo Cox vermoord toen zij onderweg was naar een bijeenkomst met inwoners uit haar district. Net als na de moord op Cox is er grote politieke eensgezindheid over de gruweldaad. Zaterdag kwamen premier Boris Johnson en oppositieleider Keir Starmer gezamenlijk bij de kerk waar Amess was vermoord om hem te herdenken. Zij legden bloemen neer.
2. Wat is het motief van de vermoedelijke dader?
De 25-jarige Ali Harbi Ali zit vast op verdenking van de moord. Na de steekpartij zou de Brit van Somalische afkomst op de politie hebben gewacht om zich te laten arresteren. Veiligheidsdiensten vermoeden dat hij alleen handelde. Ali is de zoon van een adviseur van de voormalige premier van Somalië. Tegen de Britse krant The Sunday Telegraph zei de vader getraumatiseerd te zijn door de gebeurtenissen en de daad van zijn zoon nooit te hebben verwacht.
Een antiterreureenheid van de politie is in contact met de vader van Ali. De politie gaat ervan uit dat de vermoedelijke dader een terroristisch motief had, maar dat Amess een toevallig doelwit was. De verdachte zou ook andere politici in het vizier hebben gehad. Vrienden van de verdachte zeiden tegen de krant The Sun dat hij geradicaliseerd is na het kijken naar haatzaaiende islamitische predikers op YouTube.
Ali zou niet in beeld zijn geweest van de binnenlandse veiligheidsdienst MI5. Wel nam hij eerder deel aan een antiradicaliseringsprogramma, omdat hij zorgwekkende berichten deelde op sociale media.
3. Wie was Amess?
De 69-jarige David Amess zat sinds 1983 in het Britse parlement en was zowel bij de Tories geliefd als bij leden van de Labour-partij. Hij vertegenwoordigde een district ten oosten van Londen aan de kust. Hij werd rooms-katholiek opgevoed en stond bekend als sociaal-conservatief. Hij kwam op voor dierenrechten en was tegenstander van abortus.
Volgens premier Johnson was Amess ‘een van de vriendelijkste en mildste personen in de politiek’. Een priester uit het district dat Amess vertegenwoordigde, zei dat hij de gave had om op alle niveaus met mensen te kunnen communiceren. Bij een herdenkingsdienst in het plaatsje Leigh-on-Sea treurden honderden mensen om zijn dood.
4. Waarvoor waarschuwen de veiligheidsdiensten?
Lees ook: De moord van Amess kan het begin zijn van een terreurgolf in het Verenigd Koninkrijk. Volgens dagblad The Telegraph vrezen inlichtingendiensten daarvoor. Tijdens de pandemie zouden eenlingen zoals Ali geradicaliseerd zijn op hun slaapkamer. Deze slaapkamerradicalisering zou tijdens de pandemie makkelijker gaan, omdat mensen vaker geïsoleerd leefden en op platforms zoals YouTube in contact kwamen met extremistisch gedachtegoed.
Ook in Nederland zijn er zorgen over de bedreigingen van politici. Volgens het Openbaar Ministerie zijn er gedurende de coronapandemie meer bedreigingen geuit. Dit voorjaar concludeerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid dat er sinds de uitbraak van corona en de invoering van coronamaatregelen sprake is van meer maatschappelijke onrust. De (online) bedreigingen van politici zijn hiervan een onderdeel.