Op 17 december 2011, volgende week precies tien jaar geleden, nam Kim Jong-un als grote belofte de macht over in Noord-Korea. In een ingezonden artikel beschrijft Europarlementariër Michiel Hoogeveen (JA21) hoe het Kim en zijn land het afgelopen decennium is vergaan.
Het is een koude woensdag in december in Pyongyang. Door de straten rijdt een limousine met een enorm portret op het dak. Het beeld van een breed glimlachende Kim Jong-il – de op 17 december 2011 overleden Noord-Koreaanse leider – rolt stapvoets voorbij aan tienduizenden rouwende toeschouwers. Langs de besneeuwde straten nemen zij jammerend en huilend afscheid van de persoon die in de voorgaande zeventien jaar hun leven heeft beheerst.
Michiel Hoogeveen is sinds 2021 Europarlementariër namens JA21.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
Hoge militairen en partijfunctionarissen vergezellen de begrafenisstoet, maar het lijdt geen twijfel wie de nieuwe leider is. Kim Jong-ils zoon Kim Jong-un loopt prominent vooraan. Met één hand op de lijkwagen, de andere opgeheven in saluut, het hoofd gebogen tegen de ijskoude wind. De Grote Opvolger is daar. Het lot van de 25 miljoen Noord-Koreanen rust vanaf dat moment op zijn schouders.
De machtsovername van Kim Jong-un
Wat ging op dat moment door het hoofd van Kim Jong-un? Als 27-jarige jongeman erfde hij niet alleen de troon en absolute macht van zijn vader, maar ook de persoonlijkheidscultus van de Kim-familie die sinds 1953 Noord-Korea in zijn greep houdt. Analisten aanschouwden de machtsoverdracht met scepsis. De jonge, onervaren Jong-un was overduidelijk een noodgreep van het regime in Pyongyang. De gezondheid van Kim Jong-il – een zware roker en drinker – was al jaren onderwerp van discussie. Na een beroerte werd Jong-un in 2009 door zijn vader aangewezen als opvolger. Zijn twee oudere broers werden ongeschikt bevonden. De ene reisde met een vals paspoort naar Disneyland in Japan, de andere was ‘te vrouwelijk’.
Jong-un erfde een land in crisis, geïsoleerd van de internationale gemeenschap en met een enorme armoede onder de bevolking. Sommigen zagen Jong-un destijds als een grote belofte. Hij groeide op in Zwitserland en dankzij die westerse opvoeding zou hij als hervormer Noord-Korea kunnen moderniseren. Maar het Koreaanse staatsbureau liet ‘de dwaze politici overal in de wereld’ weten dat er helemaal niets zou veranderen. Volgens experts een veeg teken. De piepjonge leider leek slechts de voorbode van een machtsvacuüm. De implosie van het regime leek nabij.
Kim Jong-un ontwikkelde al snel een eigen leiderschapsstijl
Het liep anders. Jong-un nam vrij soepel het leiderschap van zijn vader over. En al snel ontwikkelde hij een eigen leiderschapsstijl. Terwijl zijn vader een gesloten, chagrijnige figuur was die zelden in het openbaar sprak, begaf Jong-un zich onder het volk. Net als zijn grootvader Kim Il-sung (met wie hij qua uiterlijk grote gelijkenissen heeft) presenteerde Jong-un zich meer als een moderne leider van het gewone volk. Zijn werkbezoeken gingen gepaard met lange toespraken. De Moranbong Band werd opgericht, bestaande uit voor Noord-Koreaanse begrippen wulpse dames die op gitaren popliedjes nazongen. Disneyfilms werden geïntroduceerd en de Amerikaanse oud-basketbalpeler Dennis Rodman kwam enkele keren op bezoek – wat Jong-un veel aandacht van de pers opleverde. Er leek voor de jonge leider, die hard op weg was een internationale playboy te worden, geen vuiltje aan de lucht.
Lees ook dit portret van Kim Jong-un terug: Het geheime leven van Kim Jong-un
Toch waren er kapers op de kust. Zijn oom Jang Song-thaek, die al een belangrijke functie had onder Jong-uns vader, zou in de Koreaanse Arbeiderspartij en in de regering facties hebben georganiseerd die ‘ongehoorzaam waren aan de opperbevelhebber’. Met een zeldzame publiekelijke wreedheid liet Jong-un zijn oom op de staatstelevisie vernederen en later executeren voor het vuurpeloton. Plots werd de wereld duidelijk: ondanks zijn zachtmoedige uiterlijk was Jong-un minstens zo wreed en machiavellistisch als zijn vader.
Kernwapens en economische groei voor het volk
Al decennialang staat Noord-Korea onder gigantische druk. De Koreaanse Oorlog tussen het communistische Noord-Korea en het prowesterse Zuid-Korea is formeel nooit beëindigd en de Verenigde Staten erkennen Noord-Korea niet als soeverein land. De zuidgrens is de meest gemilitariseerde grens ter wereld. Om de veiligheid van zijn regime te garanderen, kwam onder Jong-un het kernwapenprogramma in een stroomversnelling.
In 2013 introduceerde Jong-un Byungjin: een beleid van ‘parallelle ontwikkeling van de economie en kernwapens’. Tijdens een toespraak waarschuwde Jong-un voor de dreiging van een invasie na het opgeven van de nucleaire afschrikking. Hij verwees naar westerse regime change-oorlogen op de Balkan en in het Midden-Oosten en benadrukte dat zijn beleid van Byungjin ‘essentieel is gezien de huidige wereldorde’.
Het was eigenlijk een belofte van Jong-un aan de elite in het land: wij zorgen voor bescherming tegen de buitenlandse vijanden door het ontwikkelen van nucleaire wapens. Tegelijkertijd zorgen wij ervoor dat u een beter en luxer leven krijgt. ‘Ik beloof dat de Koreanen nooit meer hun broekriem hoeven aan te halen,’ aldus de zelfverzekerde Jong-un.
Kim Jong-un had van Barack Obama weinig te vrezen
Gelukkig voor Jong-un hoefde hij van de Amerikaanse president Barack Obama (2009-2017) weinig te vrezen. Terwijl hij naar hartenlust nucleaire wapens en langeafstandsraketten testte, bleef Obama laconiek. Met een beleid van ‘strategisch geduld’ hoopte Obama dat Jong-un door internationale sancties vanzelf tot inkeer zou komen. Maar de Noord-Koreaanse economie groeide juist.
Vier gevluchte onderdanen van Kim Jong-un over hun bestaan in het meest gesloten land op aarde: Ontsnapt uit het rijk van Kim Jong-un
Buurland China voerde de sancties nauwelijks uit, waardoor in Noord-Korea gesmokkelde goederen op grijze en zwarte markten konden worden verhandeld. Jong-un constateerde dat deze economische ontwikkeling in zijn voordeel werkte. Noord-Koreaanse handelaren mochten hun zaken voortzetten, zolang zij een flinke omkoopsom betaalden aan de overheid. Van dat geld ging Jong-un investeren, in een luxe skiresort naar Zwitsers model bijvoorbeeld. Ook veranderde de skyline van hoofdstad en regeringszetel Pyongyang drastisch door de bouw van moderne wolkenkrabbers. Pyongyang veranderde in ‘Pyonghattan’.
Met Donald Trump als president van Amerika werd alles anders
Maar toen Donald Trump in 2016 werd verkozen tot de nieuwe president van de Verenigde Staten werd alles anders. Vrijwel direct na zijn aantreden voerde Trump de druk op Noord-Korea en Kim Jong-un op door keiharde sancties in te voeren. Desnoods door ook China aan te pakken. Voor het eerst in zijn prille leiderschap moest Jong-un terugslaan. Zijn rakettesten werden provocatiever, zijn nucleaire arsenaal geavanceerder. Met oorlogsretoriek over en weer deden de onconventionele Amerikaanse president en de jonge dictator de wereld huiveren. Trump liet weten het opstandige gedrag van Jong-un niet langer te tolereren. Hij dreigde Jong-un kennis te laten maken met ‘vuur en woede zoals de wereld nog nooit heeft gezien’.
Tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 2017 bereikte de ruzie een kookpunt. Trump noemde Jong-un een ‘Rocketman op een zelfmoordmissie’ die zou leiden tot de ‘totale vernietiging van Noord-Korea’. Jong-un voelde zich genoodzaakt persoonlijk te reageren. In een verklaring noemde hij Trump een ‘geestelijk gestoorde gek’ en zwoer ‘de mentaal gestoorde Amerikaanse dotard te temmen met vuur’.
Toch kwam er toenadering tussen de twee kemphanen. Jong-un had de Olympische Winterspelen van 2018 in de Zuid-Koreaanse stad Pyeongchang aangegrepen om de moeilijke relatie met Zuid-Korea te herstellen. Het resultaat was verbluffend. Enkele topontmoetingen tussen de leiders van Noord- en Zuid-Korea volgden. Een belangrijke doorbraak hierin was dat Jong-un toezegde zich te committeren aan de denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland. Om dit te bewerkstelligen, zou hij president Trump persoonlijk willen ontmoeten. Trump accepteerde die uitnodiging direct.
Eerste ontmoeting met een zittende Amerikaanse president
Op 12 juni 2018 spraken Jong-un en Trump elkaar in Singapore. Het was de eerste keer dat een Noord-Koreaanse leider een zittende Amerikaanse president ontmoette. Voor Jong-un een mijlpaal. Hij kon pronken met deze ‘speciale relatie’ met de machtigste leider op aarde. De internationale erkenning waarop zijn vader en grootvader zo lang wachtten, kreeg Jong-un van Trump op een presenteerblaadje. Daarnaast beloofde Trump Jong-un vrede, veiligheid en economische voorspoed, in ruil moest Jong-un zijn kernwapens opgeven. De onderhandelingen verliepen rechtstreeks tussen beide leiders. Ze stuurden elkaar ‘liefdesbrieven’, zoals Trump de documenten noemde.
Lees ook deze analyse van Robbert de Witt over de top in Singapore terug: Gesomber uitkomst ontmoeting Kim-Trump erg voorbarig
Helaas voor Jong-un liep de liefdesaffaire op niets uit. Trump verlangde dat Jong-un direct al zijn kernwapens zou opgeven. Pas daarna zou hij economische steun krijgen. Jong-un weigerde en voelde zich verraden. De onderhandelingen klapten en aan de liefdesbrieven kwam een einde. In 2020 werd Trump niet herkozen en stond Jong-un met lege handen. Hoe moest het verder met hem en zijn regime?
Terug naar de eenzaamheid
Vlak na de mislukte onderhandelingen met de Amerikanen brak wereldwijd de coronapandemie uit. Noord-Korea – als de dood voor een virusuitbraak, gezien de deplorabele staat van de gezondheidszorg – sloot hermetisch zijn landsgrenzen. Al bijna twee jaar komt niets of niemand het land in of uit. Tot overmaat van ramp had Noord-Korea te kampen met overstromingen en droogte. De sancties hangen als een molensteen om de nek. Hongersnood keerde terug. Een diplomatieke doorbraak met de Amerikanen lijkt verder weg dan ooit.
De situatie in het land werd zo slecht, dat Jong-un eerder dit jaar het boetekleed aantrok. In een ongebruikelijke toespraak zei hij dat zijn strategie ‘in bijna alle sectoren ondermaats was geweest’ en dat fouten ‘moesten worden toegegeven’. Van de zelfverzekerde Jong-un leek weinig over.
Na tien jaar Kim Jong-un weinig veranderd voor gewone Noord-Koreaan
Lees ook dit opiniestuk van Michiel Hoogeveen: Europees coronaherstelfonds is erger dan de bekende sigaar uit eigen doos
Doordat zijn regime zich nog verder heeft afgezonderd, is het moeilijk te duiden wat de toekomst zal brengen. Jong-uns nucleaire arsenaal is zo goed als af. Zo nu en dan provoceert hij de wereld met een rakettest. Maar weinig regeringsleiders lijken hem nog serieus te nemen. Joe Biden noemde Jong-un tijdens zijn presidentscampagne een ‘schurk’, maar lijkt zich eenmaal president van Amerika weinig om Noord-Korea te bekommeren.
Jong-un kwam als grote belofte aan de macht in Pyongyang. Even leek het hem gegund om vrede met de Amerikanen te sluiten en zijn volk te leiden naar economisch betere tijden. Maar na tien jaar Kim Jong-un is er voor de gewone Noord-Koreaan weinig veranderd. Jong-un lijkt gedoemd tot dezelfde lotsbestemming als zijn vader en grootvader. Eenzaam en geïsoleerd, en zich vastklampend aan zijn nucleaire wapens zal hij zijn volk moeten zien vast te houden in de mythische betovering van zijn dynastieke leiderschap.