Zwaarbevochten Brits asielplan wordt volgens premier Rishi Sunak doorbraak in mondiale migratie-aanpak. Is het batshit of baanbrekend?
‘Wie bestuurt Groot-Brittannië?’ Die vraag is vaak gesteld tijdens het debat over het Britse plan om kansloze asielzoekers naar Rwanda te sturen.
Een halfjaar geleden had het Britse Hooggerechtshof, mede op basis van een kritisch rapport van de Verenigde Naties, bepaald dat het Oost-Afrikaanse land te onveilig was.
In plaats van de strijd op te geven, besloot premier Rishi Sunak wettelijk vast te leggen dat Rwanda wel degelijk veilig is. Daarmee gaf hij de rechters het nakijken. In juli moeten de eerste asielvluchten vertrekken, tenzij de rechters er alsnog tegenin gaan.
Wekenlang heeft het ongekozen Hogerhuis tegengestribbeld, maar uiteindelijk werd de Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill gewoon aangenomen door zijn gekozen collega’s in het Lagerhuis.
Rwanda-deal kostte 500 miljoen
De vertraging kwam Sunak niet slecht uit, want het uitzetten van asielzoekers is een flinke logistieke operatie. Dat er op de ministeries van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken weerstand bestaat tegen dit uitzettingsbeleid, maakt het er niet makkelijker op. Minister van Binnenlandse Zaken James Cleverly zou het Rwanda-plan ooit hebben omschreven als batshit – gestoord.
Gestoord of niet, in de zomer moet de eerste lichting van driehonderd asielzoekers vertrekken, die via Het Kanaal illegaal in Engeland waren gearriveerd.
Ze kunnen in Rwanda asiel aanvragen en de kans is groot dat die aanvraag wordt gehonoreerd. Sinds de genocide in de jaren negentig is het Oost-Afrikaanse land relatief onderbevolkt. Er bestaat behoefte aan verse arbeidskrachten.
Rwanda, zo is vastgelegd, mag asielzoekers niet tegen hun wil naar een derde land sturen. Wanneer een aanvraag wordt afgewezen, volgt terugkeer naar het Verenigd Koninkrijk. Tot nu toe heeft het Rwanda-plan 500 miljoen euro gekost.
‘Eerst zien, dan geloven’
De Britse overheid is nu naarstig op zoek naar beslisambtenaren, begeleiders en juristen. Ook moeten er vliegtuigen worden geregeld.
Hoewel Ryanair heeft aangeboden mee te werken, vrezen veel vliegtuigmaatschappijen imagoschade. Daarom bestaat de kans dat de luchtmacht wordt ingezet.
Desnoods stelt Sunak het regeringsvliegtuig ter beschikking, opperde Lagerhuislid Sir Jacob Rees-Mogg. Er worden massale acties van linkse activisten verwacht, zeker bij de militaire basis waar de vliegtuigen moeten opstijgen.
Volgens peilingen zijn de meningen onder de bevolking verdeeld, maar het heersende sentiment is ‘eerst zien, dan geloven’.
Twee jaar geleden werd een Rwanda-vlucht op het laatste moment geannuleerd, omdat een Europese rechter had bepaald dat de Britse rechters eerst de rechtmatigheid moesten toetsen.
In de nieuwe wet is vastgelegd dat de regering zo’n interventie kan negeren. Rechtse critici zijn er niet gerust op. ‘Geen enkel persoon gaat naar Rwanda,’ voorspelde Brexit-voorstander Nigel Farage.
Oud-minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman zei dat het beleid gedoemd is te mislukken zolang de Britten deel uitmaken van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Maar als Sunak de Britten uit het EVRM haalt, ontstaat er een kabinetscrisis.
Sumption denkt dat Rwanda-deal zegeviert
Maar voormalig Supreme Court-rechter, historicus en Hogerhuislid Lord Jonathan Sumption verwacht geen grote juridische problemen meer. ‘Nu de rechtbanken, inclusief het Supreme Court, op basis van de Rwanda-wet moeten aannemen dat Rwanda veilig is, zie ik geen juridische obstakels,’ zegt Sumption (75) tegen EW.
‘Binnen onze staatshuishouding heeft geen Hof de macht om parlementaire wetten af te wijzen. Ik zie geen reden dat, nu de wet is aangenomen, de vluchten niet zullen opstijgen. De regering heeft de bezwaren die het Supreme Court had, ter harte genomen.’
Is Rwanda-deal slechts verkiezingsstunt?
Terwijl het Rwanda-plan volgens linkse tegenstanders niet meer dan een verkiezingsstunt is, verwacht Sunak dat deze aanpak een brede betekenis heeft.
‘Het aannemen van deze baanbrekende wetgeving is niet alleen een stap voorwaarts, maar ook een fundamentele verandering in de wereldwijde kijk op migratie.’
Vanuit het buitenland wordt de ‘Britse aanpak’ belangstellend gevolgd. De Duitse christen-democraat en oud-minister Jens Spahn heeft eind vorig jaar zijn interesse uitgesproken. De Deense minister van Immigratie Kaare Dybvad Bek zegt er ook voor te voelen.
Rwanda-deal kopiëren
De Britse regering kijkt al naar andere landen om ongewenste vreemdelingen naartoe te sturen.
Er zijn gesprekken gaande met Armenië, Ivoorkust, Costa Rica en Botswana, zo bleek uit overheidsdocumenten in handen van dagblad The Times.
Ook probeert Londen bilaterale deals te sluiten met de herkomstlanden van veel migranten. Dat is redelijk gelukt met Albanië.
Er zijn gesprekken met Vietnam, omdat het aantal migranten uit dat land het afgelopen jaar is vertienvoudigd. Het aantal bootmigranten uit oorlogsgebieden is relatief klein.
Rwanda zou bereid zijn om vijfduizend ‘Britse’ asielzoekers per jaar op te nemen. Bij pogingen om Rwanda te kenmerken als een veilig onderkomen, krijgt president Paul Kagame hulp van Britse politici.
‘Visit Rwanda’
Tijdens het Rwanda-debat beweerde de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Andrew Mitchell zelfs dat de Rwandese hoofdstad Kigali dezer dagen veiliger is dan Londen.
De gastvrijheid van Rwanda bleek op de avond na het parlementaire debat ook in het Emirates-voetbalstadion in Londen. Tijdens Arsenal-Chelsea verscheen de tekst ‘Visit Rwanda’ op de reclameborden. Geen politieke stunt, maar een uitnodiging van het Rwandese toerismebureau.