Sinds haar vakantie, thuis bij Hannover, is Ursula von der Leyen bijna fulltime bezig met het samenstellen van een uitgebalanceerde Commissie. Lukt dat?
Veel aandacht tijdens de vorming van de nieuwe Europese Commissie gaat deze zomer uit naar de ‘genderbalans’. Ursula von der Leyen (65), in juni aangezocht voor een tweede ronde als voorzitter en in juli bekrachtigd door het Europees Parlement, streefde opnieuw naar een 50-50-verhouding in haar tweede Commissie. In haar eerste termijn bestond die inclusief haarzelf uit dertien vrouwen en veertien mannen.
Daarin slaagt ze geen tweede keer. De nieuwe Commissie, mits de kandidaten zich door de hoorzittingen in het Europees Parlement heen slaan, zal met Von der Leyen bestaan uit tweederde mannen (18) en eenderde vrouwen (9). Nog niet alle namen staan 100 procent vast.
De meeste lidstaten die een nieuwe Commissaris aandroegen, gaven geen gehoor aan Von der Leyens oproep om een man én een vrouw aan te dragen. Afgelopen weken deed zij er in talloze gesprekken met regeringsleiders alles aan om ze te vermurwen alsnog een vrouw te sturen. Een vrouw zou zelfs kunnen rekenen op een belangrijker Commissariaat dan een man.
Het is niet alleen een numbers game. Von der Leyen vindt een Commissie met een goede verdeling gewoon een betere Commissie. De druk werkte. Bulgarije, België en Spanje kwamen op de valreep met een vrouw.
Driedimensionaal schaken
Minder aandacht ging er naar de politieke balans. Die is ook nogal scheef. De christen-democraten van de Europese Volkspartij (waartoe ook Von der Leyen behoort) domineren, met zeker 15 van de 27 Commissarissen. De EVP won ook glansrijk de Europese verkiezingen begin juni. Niet alleen in Brussel zijn ze alomtegenwoordig, ook in de Raad. Elf van de 27 regeringsleiders behoren tot de EVP. De socialisten van S&D (zes) en liberalen van Renew (twee) komen er in de nieuwe Commissie tamelijk bekaaid vanaf.
De andere winnaar van de Europese verkiezingen, de uiterst rechtse partijen die zich hebben verenigd in de ‘Patriotten voor Europa’, leveren één Commissaris: de in Brussel weinig geliefde Hongaar Olivér Várhelyi, die Europees Parlementariërs ooit voor ‘idioten’ uitmaakte. Drie Commissarissen zijn onafhankelijk.
Het koppelen van kandidaten aan posten is een driedimensionaal schaakspel. De Oost-Europese landen willen allemaal iets met veiligheid. De West- en Zuid-Europese landen azen allemaal op ‘een zware economische post’, zo ook Nederland. En dan moeten de politieke families ook nog tevreden worden gesteld. De socialisten kunnen rekenen op Commissariaten in de ‘sociale pijler’.
Voorspoed, veiligheid en democratie zijn de kernwoorden van Von der Leyens tweede termijn. De EU moet concurrerender worden op het wereldtoneel. Dat betekent dat de interne markt beter moet functioneren door minder bureaucratie. Ze wil een Europese ‘kapitaalmarktunie’. Er komt een Europees Concurrentiefonds (onduidelijk met welk geld) dat de Clean Industrial Deal (opvolger Green Deal) moet ondersteunen.
Luchtschild
Ook wil Von der Leyen een Europese Defensie Unie. De lidstaten kopen te veel wapens buiten de EU. Ze moeten gezamenlijk investeren in gemeenschappelijke projecten, zoals een Europees luchtschild. Er komt ook een ander schild: eentje voor bescherming van de democratie, om manipulatie en inmenging van buitenlandse informatie tegen te gaan.
En uiteraard staat migratie hoog op de agenda. Het aantal buitengrenswachten van Frontex wordt verdrievoudigd naar 30.000 en er wordt werk gemaakt van een gemeenschappelijk uitzetbeleid. Er komt een strategische discussie over landbouw in de EU, en Von der Leyen wil de huizencrisis te lijf gaan met een ‘betaalbaar huizenplan’. Een – socialistische – Commissaris zal zich met dat laatste bezighouden. Ook komt er een Commissaris voor de Mediterrane Regio. En eentje voor Visserij en Oceanen. Een nieuw Commissariaat is er ook voor Defensie(industrie).
Uiterlijk 12 september wil Von der Leyen de puzzel hebben gelegd en wordt bekend wie welk dossier krijgt. De beoogde Commissarissen moeten daarna stuk voor stuk nog een lange hoorzitting in het Europees Parlement doorstaan. De verwachting is dat de nieuwe Commissie 1 november aantreedt. Als het tegenzit en het Parlement gaat niet akkoord met één of meer kandidaten – zoals Várhelyi – dan kan het een maand later worden.
Wie komen in de nieuwe Commissie?
De lijst namen die op 2 september bekend was (cursief = blijver)
België
Hadja Lahbib (54 – V – Renew)
Minister van Buitenlandse Zaken
Bulgarije
Ekaterina Zaharieva (49 – V – EVP)
Voormalig minister
Cyprus
Costas Kadis (57 – M – EVP)
Oud-minister
Denemarken
Dan Jørgensen (49 – M – S&D)
Klimaatminister
Duitsland
Ursula von der Leyen (65 – V – EVP)
Voorzitter Europese Commissie
Estland
Kaja Kallas (47 – V – Renew)
Premier, wordt chef buitenlandbeleid
Finland
Henna Virkkunen (52 – V – EVP)
Lid van het Europees Parlement
Frankrijk
Thierry Breton (69 – M – Onafhankelijk)
Commissaris Interne Markt en Diensten
Griekenland
Apostolos Tzitzikostas (45 – M – EVP)
Gouverneur van Centraal-Macedonië
Hongarije
Olivér Várhelyi (52 – M – Patriotten)
Commissaris Uitbreiding
Ierland
Michael McGrath (48 – M – EVP)
Minister van Financiën
Italië
Rafaele Fitto (55 – M – EVP)
Minister voor EU-zaken
Kroatië
Dubravka Šuica (67 – V – EVP)
Commissaris Democratie en Demografie
Letland
Valdis Dombrovskis (53 – M – EVP)
Vicevoorzitter: Economie en Handel
Litouwen
Andrius Kubilius (67 – M – EVP)
Lid van het Europees Parlement
Luxemburg
Christophe Hansen (42 – M – EVP)
Lid van het Europees Parlement
Malta
Glenn Micallef (35 – M – S&D)
Adviseur van premier voor EU-zaken
Nederland
Wopke Hoekstra (48 – M – EVP)
Commissaris voor Klimaatactie
Oostenrijk
Magnus Brunner (52 – M – EVP)
Minister van Financiën
Polen
Piotr Serafin (50 – M – EVP)
Permanente Vertegenwoordiger bij EU
Portugal
Maria Luís Albuquerque (56 – V – S&D)
Ex-minister van Financiën
Roemenië
Victor Negrescu (39 – M – S&D)
Ondervoorzitter Europees Parlement
Slowakije
Maroš Šefcovic (58 – M – S&D)
Vicevoorzitter: Europese Green Deal
Slovenië
Tomaž Vesel (57 – M – Onafhankelijk)
Advocaat, oud-voorzitter rekenkamer
Spanje
Teresa Ribera (55 – V – S&D)
Vicepremier (Ecologische Transitie)
Tsjechië
Jozef Síkela (57 – M – Onafhankelijk)
Minister van Industrie en Handel
Zweden
Jessika Roswall (51 – V – EVP)
Minister voor EU-zaken