Succesverhaal van AfD eindigt nu de ‘fatsoenlijke professor’ en partijleider Bernd Lucke zelf door rechts naar de uitgang wordt verwezen.
Duitsland moet uit de euro. Met die leus bracht Alternative für Deutschland (AfD) het hele land in opschudding. Voorman Bernd Lucke (52) wordt bij de oprichting op 14 april 2013 in het Berlijnse hotel Intercontinental steeds onderbroken door applaus en ovaties.
Dat de belastingbetaler niet mag opdraaien voor de geldverslindende europolitiek en dat Duitsland de eurozone moet verlaten, valt goed bij de duizend aanwezigen. Zeker omdat bondskanselier Angela Merkel (CDU) stelt dat er geen alternatief is voor de euro.
Verstomd
Twee jaar later is het applaus voor de hoogleraar economie uit Hamburg verstomd. Het frisse alternatief van twee jaar geleden valt in slowmotion in duigen, verscheurd door interne conflicten. Wat medeoprichters Frauke Petry (40), Alexander Gauland (74) en Konrad Adam (73) van hem vinden, moet hij lezen in de krant.
Het is zeer onwaarschijnlijk dat het nog goedkomt, zegt de Berlijnse wetenschapper Sebastian Friedrich (30). Voor zijn boek Der Aufstieg der AfD (De opkomst van de AfD) sprak hij uitgebreid met eerder opgestapte leden. ‘Het conflict is zeer hevig.’
Noodzakelijk verbond
De partij wil vanaf het begin de krachten van versplinterd rechts-conservatief Duitsland bundelen om een vuist te maken tegen de onaantastbare macht van de CDU. Voorman Bernd Lucke probeert de verschillende groeperingen samen te brengen, met zichzelf als verbindende factor.De twee stromingen zijn de ‘nationaal-neoliberalen’ met hun anti-eurostandpunt, en de rechts-conservatieven die het verlies van de Duitse cultuur en tradities vrezen. Een noodzakelijk verbond, volgens Lucke, voor een levensvatbare en invloedrijke rechtse beweging.
Bij de oprichting voert de anti-euroboodschap de boventoon. De rechts-conservatieven, bij wie het vooral draait om traditionele waarden, schikken zich hierin.
Ruimhartig
In navolging van de in Duitsland omstreden SPD-politicus Thilo Sarrazin (70) appelleert Lucke aan het gevoel dat Duitsland wordt bedreigd door ‘bedenkelijke veranderingen’ – de europolitiek van Merkel. Pas later brengt Lucke thema’s in als het in zijn ogen te ruimhartige asielzoekersbeleid, de te vergaande emancipatie van de vrouw en de acceptatie van homo’s.
En Duitsland veroudert snel. Er worden steeds minder kinderen geboren, wat het land volgens Lucke economisch en cultureel onder druk zet.
Hiermee vindt hij gehoor in conservatief Duitsland. Zij zien een professor die het lef heeft in te gaan tegen de verstikkende politieke correctheid waaraan Duitsland volgens hen ten onder gaat.
Geert Wilders
Als de AfD in 2013 op het nippertje de kiesdrempel voor de Bondsdag niet haalt, stuurt Lucke bij naar rechts. Meer aandacht voor het behoud van Duitse tradities, waardoor de anti-eurostandpunten steeds minder luid klinken. Terwijl de partij extreem-rechts openlijk weert, is er wel ruimte voor leden van Die Freiheit.
Tweederde van die anti-islampartij, die bij de oprichting werd gesteund door Geert Wilders, stapt over naar de AfD en zet het anti-islamstandpunt hoger op de agenda. De jonge partij haalt een jaar na de oprichting zeven zetels in het Europees Parlement. Ook bij diverse deelstaatverkiezingen heeft de AfD succes.
Brandjes blussen
De euro is dan al geen verkiezingsthema meer. Het draait om veiligheid en de afdeling Saksen wil een referendum over minaretten en een quotum voor Duitstalige muziek op de radio.
Friedrich: ‘Steeds vaker duiken extreme commentaren op van lokale AfD’ers die bijvoorbeeld zeggen dat de gaskamers door de geallieerden zijn gebouwd.’ Hierdoor verlaten steeds meer liberale AfD’ers de partij.
Lucke reist dwars door Duitsland om interne brandjes te blussen. Om meer grip te houden op de partij, probeert hij meer macht naar zich toe te trekken. Medeoprichters als Petry en Adam noemen hem een ‘controlfreak’. Lucke is niet langer meer het bindmiddel tussen beide vleugels, maar wordt zelf ongewild onderdeel van de gematigde vleugel.
Goethe
Afgelopen mei zamelt Lucke tweeduizend handtekeningen in om te voorkomen dat ‘extreem-rechts de partij kaapt’. De rechts-conservatieve aanvoerder Frauke Petry is woedend en wil alle ondertekenaars uit de partij werpen. Haar medestander Gauland hoopt dat de liberalen blijven, ‘maar dan zonder Lucke’.
De grote botsing zou dit weekeinde zijn op de partijdag, maar deze wist Lucke ternauwernood uit te stellen tot waarschijnlijk eind deze maand.
Volgens AfD-kenner Friedrich is het einde van de AfD nabij en heeft Lucke alle grip op de partij verloren. ‘Om met Goethe te spreken: hij raakt niet meer af van de geesten die hij opriep.’
Elsevier nummer 24, 13 juni 2015