Op de VN-klimaattop presenteerde China zich voor het eerst als een wereldmacht. Het is in veel opzichten goed nieuws als China op zijn verantwoordelijkheid kan worden aangesproken. Maar het zal wennen zijn voor het Westen als China die ook neemt.
Deze week spreken in New York meer dan honderd regeringsleiders over de grote problemen van dit moment: ebola, IS en de opwarming van de aarde.
Wat het klimaat betreft, werd er niet veel van verwacht. Het is een tussentop: de wereld krabbelt op na een jarenlange crisis. Pas volgend jaar in Parijs worden er concrete stappen verwacht. Toch was er een primeur van jewelste: de opstelling van China.
Grootste vervuilers
Vicepremier Zhang Gaoli was naar de New York gereisd met twee belangrijke mededelingen. Hij en de Amerikaanse president Barack Obama verklaarden gezamenlijk dat beide landen als grootste vervuilers ‘de wereld moeten leiden’ bij het terugdringen van broeikasgassen.
En Zhang kondigde aan dat China ‘als grote verantwoordelijke natie, een grote opkomende economie, meer zal doen om de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken’. En hij kondigde aan dat zijn land in de komende maanden concrete stappen gaat formuleren voor de afbouw van emissies na 2020.
De internationale pers buitelde over elkaar heen om Zhangs uitspraken te duiden: oude wijn in nieuwe zakken of een doorbraak van jewelste?
Uit de hand gelopen
Het is allebei waar. China’s leiders hebben de afgelopen maanden een enorme ommezwaai gemaakt. Economische groei was er lange tijd doorslaggevend, ook als dat ongewenste neveneffecten met zich meebracht. Maar de enorme luchtvervuiling, gezondheidsschade en de economische schade van smog hebben ertoe geleid dat in Peking de knop is omgegaan.Het smogprobleem is zo uit de hand gelopen dat het een potentieel gevaar voor de binnenlandse sociale stabiliteit is geworden.
China was in 2013 verantwoordelijk voor 29 procent van alle broeikasgassen die in de wereld werden uitgestoten, bijvoorbeeld door het verbranden van fossiele brandstoffen en de productie van cement. Dat is meer dan de Verenigde Staten (15 procent) en de Europese Unie (10 procent) samen.
Lekker goedkoop
En wat belangrijker is: volgens de onderzoekers van het Global Carbon Project is de uitstoot per hoofd van de bevolking in China die van de EU inmiddels gepasseerd. China produceert jaarlijks gemiddeld 7,2 ton uitstoot per inwoner; de EU 6,8 ton. Amerikanen zijn nog steeds recordhouder; daar wordt per inwoner elk jaar 16,5 ton broeikasgassen de lucht ingestoten.
Ter relativering: ongeveer 30 procent is te wijten aan de productie van goederen die wij – lekker goedkoop – van het westen naar China hebben verplaatst.
De Chinese overheid heeft een omvangrijk programma aangekondigd om de luchtvervuiling te bestrijden. Een plan dat zijn gelijke in de wereld niet kent.
Zo’n 1.750 miljard yuan (210 miljard euro) is uitgetrokken om vervuilende industrie te saneren, centrales van steenkool op gas te laten omschakelen en verouderde voertuigen van de weg te halen. China heeft grote contracten gesloten voor de leverantie van aardgas met Rusland en Kazachstan. Geen land ter wereld investeert zo veel in duurzame energie als China.
Bipolair
In die zin is er niets nieuws onder de zon als Zhang zegt dat China de emissie van broeikasgassen wil aanpakken. Dat is sinds kort staand beleid in Peking.
Wel nieuw is de zelfbewuste opstelling van de Chinezen. Tot nu toe bagatelliseerde China zijn bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen, claimde het clementie als ontwikkelingsland en wees het vooral naar andere, westerse landen als hoofdschuldigen van klimaatverandering.
Nu neemt het zijn verantwoordelijkheid op het wereldtoneel. Lees nogmaals de formulering van Zhang: China als grote, verantwoordelijke natie. Benieuwd waartoe die opstelling op andere gebieden gaat leiden. Welkom in de bipolaire wereldorde.