Onlangs was ik in Mexico voor een studiereis met Harvard. We spraken met de oud-president, politici, journalisten en zakenmensen. Onze ontvangst door ministers zei veel over de huidige situatie in Mexico.
Op elke Amerikaanse universiteit is er in deze tijd van het jaar voorjaarsvakantie, de zogenoemde Spring Break. Sommige studenten van Harvard Kennedy School gebruiken deze week voor een strandvakantie of het afmaken van een scriptie, maar de meesten gaan op studiereis naar het buitenland.
Landen van internationaal-politieke betekenis zijn favoriet onder Harvard-studenten. Zo is de Israël-Palestina-reis steevast het populairst. Sinds lange tijd ging er dit jaar weer een reis naar Oekraïne.
Vorig jaar nam ik deel aan de studiereis naar Noord-Korea, met afstand de meest weerzinwekkende bestemming.
Voortuin
Zelf koos ik dit jaar voor Mexico. Met honderdtwintig miljoen inwoners is het een belangrijke handelspartner voor de Verenigde Staten. Tegelijk kost drugsgeweld jaarlijks zo’n twintigduizend mensen het leven.
De miljoenen ongedocumenteerde Mexicaanse immigranten vormen een van de controversieelste kwesties in de Amerikaanse politiek.
De Amerikaanse vicepresident Joe Biden vatte het eerder dit jaar tijdens een lezing op Harvard als volgt samen: ‘Mexico is niet langer onze achtertuin, het is onze voortuin.’
Netwerk
Mijn medestudent Rodrigo organiseerde de studiereis. Als voormalig Kamerlid heeft hij veel contacten binnen de Mexicaanse politiek. Voor hem was de reis een perfecte mogelijkheid om zijn land te presenteren aan zijn studiegenoten.
Ministers en parlementariërs ontvangen op hun beurt graag studenten van vooraanstaande universiteiten. Mexico is nog altijd een klassenmaatschappij, waarin het van groot belang is tot de juiste kringen te behoren.
Politici laten elkaar graag zien dat ze deel uitmaken van het Harvard-netwerk. Van de laatste zes Mexicaanse presidenten studeerde de helft aan de Harvard Kennedy School.
Hervormingen
Ministers zijn er ook trots op om het huidige regeringsbeleid aan studenten te laten zien. President Enrique Peña Nieto slaagde er met zijn regering in om ingrijpende economische hervormingen door te voeren, zelfs met brede steun van oppositiepartijen.
Buitenlandse bedrijven kunnen nu bijvoorbeeld voor het eerst investeren in strategische sectoren als energie en telecom. Door concurrentie en buitenlandse kennis hoopt de regering dat de kosten dalen.
Nu betalen MKB-bedrijven in Mexico vaak 80 procent hogere energietarieven dan in de Verenigde Staten. Machtige vakbonden en oppositiepartijen hielden dit soort hervormingen jarenlang tegen.
De veranderingen vormen een historische doorbraak. Minister van Energie Joaquín Coldwell beschreef het aan ons als ‘voor Mexico het neerhalen van de Berlijnse Muur’.
Toch communiceren Mexicaanse ministers niet publiekelijk over het bezoek door Harvard-studenten. Geen berichtjes op Twitter, geen foto’s op Facebook.
Ministers willen niet te elitair overkomen op de bevolking. Na een vliegende start is het vertrouwen in de regering-Peña Nieto de afgelopen maanden omgeslagen en naar een dieptepunt gedaald. Aanleiding was het zwakke optreden na de moord op 43 studenten.
Beeldvorming
Daarna was er een corruptieschandaal rondom de vrouw van de president. Het vertrouwen dat Peña Nieto onder de bevolking had opgebouwd als integere hervormer viel weg door dit schandaal. Ineens bleek hij geen positieve uitzondering binnen de corrupte Mexicaanse politiek.
Zijn regering heeft nog vier jaar te gaan. Het moet draagvlak zien te behouden voor haar hervormingen en de aanpak van drugskartels. Prominente journalisten vertelde ons dat de regering alles op alles moet zetten om het vertrouwen onder de bevolking snel te herstellen.
In de beeldvorming kunnen ministers daar nu even geen Harvard-studenten bij gebruiken.