De feiten: Verwijdering tussen Amerika en Europa ook voelbaar in de ruimte
Het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump om niet langer militaire steun te verlenen aan Oekraïne, verscherpt ook in de ruimtevaart de tegenstellingen tussen Europa en de Verenigde Staten.
Dat heeft vooral te maken met de satellieten die cruciaal zijn voor inlichtingen en communicatie binnen het Oekraïense leger.
Sinds de Russische inval maakt Oekraïne voor communicatie op het slagveld gebruik van Starlink, het satellietsysteem van Elon Musk.
De Zuid-Afrikaan manifesteert zich steeds nadrukkelijker als Trumps geestverwant, en in diens kielzog maakt hij ruzie met Europese leiders. Zoals met Radosłav Sikorski, de Poolse minister van Buitenlandse Zaken, over de betrouwbaarheid en financiering van Starlink.
In die woordenstrijd op X benadrukte Musk dat hij het netwerk niet zal uitschakelen – zoals hij in 2022 kortstondig deed.
Volgens andere bronnen gebruikt Trump de beschikbaarheid van Starlink wel degelijk als pressiemiddel om de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te bewegen tot een grondstoffendeal.
Zeker is dat het Amerikaanse bedrijf Maxar op last van Trump al geen satellietbeelden meer levert aan Oekraïne.
Volwaardig Europees satellietnetwerk bestaat nog niet
De ontwikkelingen wakkeren in Europa het verlangen aan om ook op het gebied van satellieten zo snel mogelijk zelfredzaam te worden. Maar kunnen Europa en Oekraïne wel zonder het enorme Starlink-systeem, dat onder meer bestaat uit zo’n 6.500 satellieten?
Het beste Europese alternatief voor Starlink is voorlopig Eutelsat OneWeb. Dat Frans-Britse bedrijf heeft weliswaar ‘slechts’ een dikke zeshonderd operationele satellieten, maar die hebben per stuk een grotere dekking dan de Starlink-satellieten, die aanzienlijk lager vliegen.
Nadeel van die hoge Eutelsat-satellieten is dat communicatie een fractie trager gaat dan via Starlink. Het verschil bedraagt slechts enkele tientallen milliseconden, maar bij de aansturing van geavanceerd oorlogstuig kan dat wel degelijk hinderlijk zijn.
Ook de capaciteit van het Eutelsat-systeem haalt het voorlopig niet bij die van Starlink. In die extra bandbreedte kan mogelijk worden voorzien door de 35 geostationaire satellieten van Eutelsat Oneweb die op 35.000 kilometer hoogte zweven.
Europa maakt zich op voor breuk met Musks satellieten
Het overschakelen van Starlink op een ander systeem is geen kwestie van één druk op de knop.
Om te kunnen communiceren met Musks netwerk, beschikken de Oekraïners nu over ruim 40.000 mobiele terminals ter grootte van een laptop.
Voor een goede werking van het Eutelsat-netwerk moeten Oekraïense legeronderdelen eerst worden uitgerust met relatief grote en dure schotelantennes. Zo’n operatie neemt mogelijk maanden in beslag.
De Europese Commissie heeft Eutelsat inmiddels gevraagd zich gereed te maken om mogelijk al snel in te springen als vervanger van Starlink.
Vergelijkbare gesprekken zijn gaande met onder meer de satellietbedrijven Hisdesat (Spanje), SES (Luxemburg) en Viasat (Groot-Brittannië).
Afzonderlijk zijn ze vooralsnog geen van alle volwaardige vervangers van Elon Musks netwerk. Het doel van de Commissie is dan ook om de bedrijven op termijn onderdeel te maken van een gemeenschappelijk Europees satellietcommunicatiesysteem.
De grootschalige productie van de satellieten moet komen uit de samenwerking van de Europese producenten Airbus, Thales en Leonardo.
Wie zegt wat over de satellietenruzie?
Bron: Politico, VRT, The New Voice of Ukraine, The Hill- Volgens Marco Rubio hoeft Oekraïne geen afscheid te nemen van de Starlink-satellieten. Niemand heeft gedreigd Starlink af te snijden van Oekraïne, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken tegen zijn kritische Poolse ambtgenoot Radoslaw Sikorski: ‘Je verzint maar wat.’
- Desondanks lijkt Oekraïne bereid te switchen naar een Europees satellietsysteem. Dat bevestigde de Europese Commissie begin maart.
- Aan het praktische probleem dat de Oekraïners niet beschikken over Eutelsat-antennes, kan snel iets worden gedaan. Eva Berneke, CEO van het Franse bedrijf, kondigde aan in enkele maanden 40.000 van dergelijke terminals te kunnen verspreiden in Oekraïne.
- Giorgia Meloni lijkt zich niet zomaar te voegen naar het Europese streven naar zelfredzaamheid. De Italiaanse premier kondigde recent aan dat haar regering mogelijk voor 1,5 miljard euro een telecommunicatiesysteem zal inkopen bij SpaceX van Elon Musk.
- De Italiaanse president Sergio Mattarella is aanzienlijk minder enthousiast over zo’n deal met Musk.
EW’s visie: geen eigen defensie zonder eigen satellieten
Door: Joppe Gloerich, verslaggever Nederland & CultuurDe verwijdering tussen de Verenigde Staten en Europa die zich sinds het begin van Trumps tweede presidentstermijn voltrekt, heeft de militaire kwetsbaarheid van Europa pijnlijk blootgelegd.
Het besef dat Oekraïne het zonder Amerikaanse steun niet zal redden tegen de Russen, leidt tot grote Europese bereidheid te investeren in defensie. Beter laat dan nooit, zou je zeggen.
Zeker is wel dat satellietsystemen onmisbaar zijn voor die ‘herbewapening van Europa’. Aan tanks en drones heb je niet veel als de communicatie tussen de legeronderdelen niet vlekkeloos verloopt. En daarvoor is een betrouwbaar netwerk van satellieten cruciaal.
Cijfermatig is het Starlink-netwerk voorlopig superieur aan alle Europese alternatieven. Overhaast overschakelen brengt dan ook grote risico’s met zich.
Toch is het verstandig dat de Europese Commissie blijft inzetten op verdere samenwerking van Europese bedrijven, die spoedig moet uitmonden in een adequaat eigen satellietsysteem.
Ja, Elon Musk heeft beloofd dat zijn Starlink-netwerk beschikbaar blijft boven Oekraïne. Maar die verzekering is voor Oekraïne niet voldoende, zo bewees de recente pauze in het delen van strategische informatie door de Amerikanen.
Zolang Starlink onmisbaar is, behoudt Trump de optie om waardevolle satellietbeelden en andere informatie achter te houden om zijn onderhandelingspositie te versterken.
Zonder een eigen satellietsysteem blijven Europa en Oekraïne gevangen in die afhankelijkheid.
Elon Musk: een superheld die met de vijand heult. Wat wil hij écht in Oekraïne?