Deze belangen heeft Elon Musk in de Oekraïne-oorlog

De Oekraïne-oorlog verloopt steeds slechter voor Oekraïne. Bovendien staat de rol van Elon Musks netwerkbedrijf Starlink ter discussie. Op meerdere fronten zouden, volgens het Oekraïense leger, nu ook de Russen gebruikmaken van Musks internet. Vijf vragen over de belangen van Musk in deze oorlog.

1. Wat is Starlink?

De moderne ruimtewedloop wordt gedomineerd door één man: Elon Musk. Zijn bedrijf Starlink, opgericht in 2019 en onderdeel van Musks ruimtevaartbedrijf SpaceX, voorziet gebruikers van snel internet.

Met een constellatie van 550 kilometer met ruim vijfduizend low earth orbit-satellieten (leo-satellieten) en meer dan twee miljoen gebruikers in ruim zestig landen domineert Starlink de wereld.

Hierdoor kan de consument via een schotel wereldwijd van internet genieten, en ook de Oekraïners maken sinds begin 2022 gebruik van het netwerk.

2. Hoe wordt Starlink gebruikt in de oorlog?

Oekraïne gebruikt Starlink vooral voor het uitvoeren van drone-aanvallen. Drones die zijn aangesloten op het Starlink-netwerk hebben een snelle verbinding en een groter bereik. Maar de laatste tijd zijn er problemen met Starlink. ‘Voor Nieuwjaar was de snelheid veel hoger,’ zegt een Oekraïense commandant in een interview met CNN. Een mogelijke verklaring voor de slechtere verbinding is dat het netwerk steeds meer gebruikers heeft.

En niet alleen in Oekraïne speelt Starlink een rol. Naast de Russen maken ook troepen in Jemen, Sudan, Tsjaad en Iran via digitale smokkelroutes gebruik van Starlink. Musk zelf heeft via zijn biograaf Walter Isaacson laten weten dat Starlink altijd bedoeld is voor vreedzame doeleinden. ‘Hoezo ben ik betrokken bij deze oorlog?’ vraagt Musk zich af.

3. Spelen er bij Starlink economische belangen?

‘Rondom de belangen van Musk heerst grote geheimhouding, in de berichtgeving zie je geen enkel economisch of strategisch belang vermeld,’ vertelt Ben Wubs, hoogleraar Business History aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Toch zijn er wel degelijk belangen te bedenken. In de regio’s Donetsk en Kirovohrad, gelegen in het zuidoosten en midden van Oekraïne, liggen bijna 500.000 ton lithium en ongeveer 20 procent van alle natural flake graphite-reserves wereldwijd onder de grond.

Beide grondstoffen zijn essentieel voor het produceren van accu’s voor elektrische auto’s, dus ook voor die van Tesla. Het was eigenaar Musk zelf die lithium eind 2023 bestempelde als ‘de nieuwe olie’. Zou Musk een wit voetje willen halen in Moskou om toegang te krijgen tot deze felbegeerde aardmetalen?

4. Wat motiveert Elon Musk echt: geld, macht of aandacht?

Experts zijn er niet van overtuigd dat het Musk om het geld gaat. ‘Het zou een van de redenen kunnen zijn, maar het is zeker niet de enige reden,’ zegt Wubs.

Ook ICT-ondernemer en Musk-kenner Ben van der Burg ontkracht dat de aardmetalen doorslaggevend zijn: ‘Musk heeft genoeg geld, daarvoor hoeft hij niet meer te werken.’

Zijn belangen zijn vaak gericht op twee dingen, zegt Van de Burg: macht en erkenning. Wubs onderschrijft dit: ‘Bij mensen zoals Musk gaat het niet meer om geld, maar om macht. Geld heeft Musk genoeg, maar van macht krijg je nooit genoeg.’

Daarbij is het bekend dat multimiljardair Musk drugs gebruikt en zeer impulsief kan zijn. Van der Burg omschrijft hem als ‘een impulsieve man die waarschijnlijk totaal niet bezig is met economische of strategische belangen zolang hij maar in de belangstelling staat’.

Dit werd al goed zichtbaar vlak na Musks overname van Twitter (tegenwoordig X). In de American football-finale van 2023 – de Superbowl – versloegen de Kansas City Chiefs de Philadelphia Eagles.

De Amerikaanse president Joe Biden en Elon Musk plaatsten beiden een tweet over de wedstrijd. Toen Musk zag dat Bidens tweet veel beter scoorde, besloot hij eigenhandig het algoritme om te gooien en opeens kreeg iedere twitteraar de tweet van Musk te zien.

Volgens Van der Burg typeert deze impulsiviteit de tech-magnaat, net als zijn zucht naar aandacht.

5. Hoe betrouwbaar is Musk voor Oekraïne?

Deze impulsiviteit zou ook een verklaring kunnen zijn voor de wispelturigheid van Elon Musk. De geniale ondernemer lijkt politiek vaak de plank mis te slaan. Al eerder in de oorlog zette hij Starlink-satellieten uit om een Oekraïense drone-aanval dwars te zitten.

Van der Burg legt een verband tussen Musks veranderende politieke opinie en zijn veranderende rol in de oorlog. ‘De laatste jaren is Musk steeds rechts-radicaler geworden.’ Dit in combinatie met zijn impulsieve gedrag maakt hem absoluut geen betrouwbare partner voor Oekraïne, zoals is gebleken.

Bovendien is de multimiljardair politiek eerder onzorgvuldig geweest. In 2018 werd in China de rode loper uitgelegd voor de Tesla-fabrieken van Musk. Tesla ontving diverse voordelen van de Chinese overheid, waaronder vrijstelling van de verplichting om samen te werken met lokale bedrijven – een verplichting die wel geldt voor andere buitenlandse bedrijven die zich in China willen vestigen.

Musk trapte met open ogen in de Chinese val. China lijkt Tesla alleen te hebben gebruikt om de markt voor elektronische auto’s te openen en om de technieken van Tesla te kopiëren. Nu het land Tesla niet meer nodig heeft, gaat het dwarsliggen. ‘Erg onvoorzichtig van Musk,’ zegt Van der Burg.

Oekraïne zit dus in de oorlog met Rusland opgescheept met een onbetrouwbare en impulsieve ‘partner’ in de persoon van Musk. Het wordt steeds onduidelijker aan wiens kant hij staat. De op-een-na rijkste man ter wereld speelt gevaarlijk spel met mensenlevens, maar zelf lijkt hij daar niet zo mee bezig.