De feiten: Wapenstilstand na dagen geweld regeringstroepen in Druzische stad Sweida
Na dagen van geweld in Zuid-Syrië is woensdagavond 16 juli een wapenstilstand gesloten op aandringen van de Verenigde Staten. Dat meldde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio.
Het Syrische regeringsleger heeft zich teruggetrokken uit het gebied rond Sweid. Daarmee kwam een einde aan het geweld dat troepen van president Ahmed al-Sharaa aanrichtten rond de grotendeels Druzische stad.
Om de opmars van Al-Sharaa’s regeringstroepen en aanverwante (jihadistische) milities te stuiten en de Druzische minderheid te beschermen, voerde de Israëlische luchtmacht sinds dinsdag 15 juli aanvallen uit op militaire doelen van het Syrische leger. Daarbij zijn vijftien Syrische militairen en defensiemedewerkers gedood, volgens het in Londen gevestigde Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten.
Plunderingen, brandstichtingen en bloedbaden
Aanleiding voor de escalatie waren gewelddadigheden tussen Druzen en Bedoeïenen, nadat een Druzische koopman werd beroofd en ontvoerd. Bij de daaropvolgende gevechten tussen milities van beide zijden kwamen tientallen mensen om.
Regeringstroepen trokken vervolgens Sweida binnen, volgens Damascus om de orde te herstellen. Maar getuigen meldden dat veel soldaten de kant van de Bedoeïenen kozen en hun wapens richtten op Druzen.
De troepen pleegden plunderingen, brandstichtingen en bloedbaden. Als symbolische daad schoren zij de snorren af van Druzische mannen — een belangrijk cultureel symbool van de minderheid.
In totaal zouden zeker driehonderd mensen zijn omgekomen, onder wie tientallen Druzische burgers. Tienduizenden Druzen sloegen op de vlucht.
EW’s visie: Druzen zullen Israël dankbaar zijn, maar bestand is broos
Door: Matthijs van Schie, redacteur en coördinator BuitenlandHet Midden-Oosten lijkt soms op een spelletje whack-a-mole: als op de ene plek een conflict wordt gesust — zoals vorige maand in Iran — laait elders alweer een nieuw conflict op. Deze keer was dat Syrië.
Critici zien de Israëlische luchtaanvallen van de afgelopen dagen als de zoveelste ‘escalatie’ van de Joodse staat. Overspeelt die zijn hand niet met nieuwe bombardementen? Hoe logisch die vraag ook is, binnen de Druzische minderheid zal een heel ander sentiment leven.
Dat veel Druzen bang zijn voor de regeringstroepen van Al-Sharaa is begrijpelijk. Deze troepen en gelieerde milities — waaronder ook jihadistische rebellengroepen die voorheen actief waren voor Al-Nusra en eerder Al-Qa’ida — veroorzaakten in maart al een bloedbad onder alawieten. De recente opmars van Al-Sharaa’s troepen riep herinneringen op aan dat geweld.
De gruwelijkheden en vernederingen in Sweida laten zien dat het niet alleen ging om ordehandhaving, maar om doelgericht geweld tegen de Druzen, die door het regime worden gezien als afvallige moslims.
Waarom greep Israël in?
Israël zegt dat het de Druzen in Syrië te hulp is geschoten uit solidariteit met de Druzische gemeenschap in eigen land. Maar het heeft ook strategische motieven: Israël wil voorkomen dat Zuid-Syrië volledig onder controle komt van Al-Sharaa’s leger, met daarin ook jihadisten die actief waren bij Al-Nusra en Al-Qa’ida.
Sommige leiders van Al-Sharaa’s groepering HTS riepen in december nog op tot de verovering van Jeruzalem. Israël vreest een scenario als in Zuid-Libanon, waar Hezbollah al decennia een dreiging vormt. Een sterke, bevriende Druzische minderheid in Zuid-Syrië kan voor Israël een buffer vormen tegen vijandige groeperingen.
Troepen Al-Sharaa pleegden eerder al geweld tegen minderheden
Gezien eerder geweld tegen minderheden, dat bij de val van Bashar al-Assad al werd gevreesd, zijn er goede redenen om Al-Sharaa en zijn regering niet zomaar als bondgenoot te zien. Hoewel sommigen in het Westen de nieuwe president als ‘gematigde’ gesprekspartner bestempelen, is het geweld rond Sweida niet de eerste keer dat zijn troepen zich misdragen tegenover minderheden.
Al-Sharaa spreekt in het openbaar wel over bescherming van minderheden, ook nu. Maar steeds blijkt tot dusver dat hij in elk geval weinig moeite doet om gewelddadigheden door zijn troepen de kop in te drukken.
De Israëlische luchtaanvallen, in combinatie met druk uit Washington, hebben een krachtig signaal gegeven aan Al-Sharaa om zijn troepen in toom te houden. Dat de Syrische regering zich zo snel bereid toonde haar leger terug te trekken, onderstreept bovendien het grote militaire overwicht dat Israël in de regio heeft opgebouwd.
Staakt-het-vuren is bemoedigend, maar broos
Het staakt-het-vuren van woensdagavond is bemoedigend, maar broos. In de het Midden-Oosten betekent zo’n wapenstilstand vaak niet meer dan een tijdelijke pauze tussen het vechten door.
De confrontatie zal de relatie tussen Israël en het Syrische regime verder onder druk zetten. Enkele weken geleden deden nog geruchten de ronde dat Al-Sharaa aansluiting zocht bij de Abraham-akkoorden — een grote wens van de Amerikaanse president Donald Trump. Maar de vraag is wel of normalisatie tussen Israël en Syrië na deze confrontatie nog mogelijk is.
Voor de Druzen is er nog een reden tot zorg. Veel regeringsgezinde Syriërs zullen de minderheid meer dan voorheen wantrouwen vanwege de bescherming die zij van Israël kreeg. Toch zal bij hen nu de opluchting en dankbaarheid overheersen dat een dreigende massaslachting, zoals eerder onder de alawieten, dit keer is voorkomen.
Wie zegt wat over het geweld tegen de Druzen in Zuid-Syrië?
- ‘De Israëlische entiteit wil ons land veranderen in een slagveld van chaos,’ verklaarde de Syrische president Ahmed al-Sharaa na aankondiging van het staakt-het-vuren en de terugtrekking van zijn troepen uit het gebied. ‘Het Syrische volk staat altijd klaar om zijn waardigheid te verdedigen. Wij zijn de oorspronkelijke bewoners van dit land en we kunnen de manoeuvres van Israël overwinnen. We willen degenen die ons Druzenvolk schade hebben berokkend, graag vervolgen.’
- ‘We willen degenen die ons Druzenvolk hebben geschonden en misbruikt ter verantwoording roepen, aangezien de Druzen onder de bescherming en verantwoordelijkheid van de staat vallen,’ zei Al-Sharaa. De Druzen-gemeenschap vormt volgens hem ‘een fundamenteel deel van het weefsel van deze natie. Het beschermen van jullie rechten en vrijheid is een van onze prioriteiten’.
- ‘Mijn broeders, de Druzenburgers van Israël: de situatie in Sweida, de situatie in het zuidwesten van Syrië, is zeer ernstig,’ zei de Israëlische premier Benjamin Netanyahu dinsdag. ‘Onze luchtmacht is in actie gekomen. We ondernemen actie om onze Druzenbroeders te redden en de bendes van het [Syrische] regime uit te schakelen.’
- ‘We hebben alle partijen die betrokken zijn bij de conflicten in Syrië bij elkaar gebracht,’ zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio woensdagavond. ‘We zijn het eens geworden over specifieke stappen die een einde zullen maken aan deze verontrustende en gruwelijke situatie. Dit vereist dat alle partijen hun toezeggingen nakomen, en dat is ook wat we van hen verwachten.’
Wie zijn de Druzen?
Zo’n duizend Druzen uit Israël staken woensdag vanuit Majdal Shams de grens met Syrië over om hun ‘broeders’ in Sweida te hulp te schieten. De Israëlische strijdkrachten riepen hen op dat niet te doen en brachten hen terug naar Israëlisch grondgebied, al zouden velen donderdagochtend nog steeds in Syrië zitten. Hoe zit het met deze minderheid?
Sinds val Assad onveiliger gevoel
Het Midden-Oosten telt meer dan een miljoen Druzen, van wie er circa 800.000 in Syrië wonen, vooral in en rond Sweida. In Libanon wonen er zo’n 200.000, en in Israël (inclusief de geannexeerde Golanhoogten) ongeveer 150.000.
De Druzen splitsten zich rond het jaar 1000 af van de sjiitische islam. Ze vormen een gesloten gemeenschap: bekeren is onmogelijk en er wordt nauwelijks buiten de groep getrouwd.
De Druzen genoten onder het bewind van Assad relatief veel bescherming. Sinds de machtsgreep van de soennitische HTS-rebellenleider Al-Sharaa voelen ze zich steeds onveiliger. In mei vielen bij een gewelddadig optreden van regeringstroepen rond Sweida al tientallen doden.
Ook toen voerde Israël vervolgens luchtaanvallen uit om de Syrische regeringstroepen af te schrikken. Premier Netanyahu verklaarde destijds dat de Druzen moesten worden beschermd. Israël heeft daarvoor meerdere motieven: om solidariteit te tonen met de eigen Druzische burgers — van wie circa 80 procent van de mannen vrijwillig dient in het Israëlische leger — en om rust aan zijn noordgrens te waarborgen.
Balanceren op dun koord
EW-correspondent Ralph Dekkers bezocht dit voorjaar de Golanhoogten en sprak er met Druzen. Hij schetste het balanceren op een dun koord:
‘De Druzen op de Golan zijn verscheurd. Ze hielden lange tijd vast aan de Syrische nationaliteit, deels uit solidariteit met familie aan de andere kant van de grens. Maar nu beseffen ze dat ze misschien op zoek moeten naar een andere beschermheer.’
Koorddansen tussen Israël en Syrië: de keuze van de Druzen