Waarom Israël juist nu Gaza-Stad wil innemen

De feiten: Israël besluit tot bezetting Gaza-Stad, leger en oppositie kritisch

Israël gaat Gaza-Stad militair bezetten. Dat werd in de nacht van donderdag 7 op vrijdag 8 augustus bekend na urenlang overleg van het veiligheidskabinet. Begin deze week spraken Israëlische functionarissen nog over militaire bezetting van heel Gaza, maar dat is vooralsnog niet aan de orde.

Het Israëlische kabinet stemde ook in met vijf principes voor het einde van de oorlog in Gaza: het ontwapenen van Hamas, de terugkeer van alle levende en dode gijzelaars, het demilitariseren van Gaza, Israëlische veiligheidscontrole van Gaza en het instellen van een bestuur waarin Hamas noch de Palestijnse Autoriteit een rol krijgen.

Netanyahu: geen annexatie Gazastrook

Benjamin Netanyahu benadrukte donderdag dat Israël niet van plan is de Gazastrook te annexeren.

De Israëlische premier zei tegen het Amerikaanse Fox News dat het plan is de controle over Gaza na de oorlog over te dragen aan een troepenmacht, waarna een ‘overgangsbestuursorgaan’ het gebied moet besturen.

Volgens het plan moet Gaza-Stad binnen twee maanden zijn geëvacueerd. Op 7 oktober moeten de naar schatting 800.000 tot 900.000 inwoners de stad hebben verlaten. Volgens de regering-Netanyahu is het de bedoeling dat in het zuiden van de Gazastrook de humanitaire hulp wordt opgevoerd.

De Verenigde Staten zouden bereid zijn het aantal hulppunten van de Gaza Humanitarian Foundation uit te breiden van de huidige vier naar zestien.

Kritiek van leger en oppositie

Niet alleen in het buitenland, maar ook in Israël zelf is veel kritiek. Leger-stafchef Eyal Zamir en veel andere hooggeplaatste (oud-)militairen verzetten zich de afgelopen dagen tegen het plan om Gaza verder militair te bezetten.

Volgens hen en veel oppositiepolitici brengt dat de gijzelaars in gevaar en zijn veel uitgeputte soldaten er niet klaar voor.

EW’s visie: Hopelijk dwingt dreigend offensief Gaza-Stad Hamas terug naar onderhandelingstafel

Door: Matthijs van Schie, coördinator en redacteur Buitenland

Het is begrijpelijk dat Netanyahu’s voornemen om Gaza-Stad militair te gaan bezetten veel zorgen oproept. Voor de inwoners van de grootste stad van de Gazastrook zijn de berichten verontrustend.

Zij moeten zich opnieuw massaal verplaatsen, ditmaal naar het dichtbevolkte zuiden of naar de westkust, waar al pakweg de helft van de Gazanen in zware omstandigheden leeft.

Zorgen om Gazanen en Israëlische gijzelaars

Ook is goed voor te stellen dat veel burgerslachtoffers zullen vallen onder Palestijnen die niet kunnen vertrekken of door Hamas worden tegengehouden. En wat te denken van de Israëlische gijzelaars, van wie niet zeker is waar ze precies verblijven.

Aannemelijk is dat ze door de nog overblijvende Hamas-strijders dicht bij zich worden gehouden als schild. De kans dat velen worden gedood, neemt toe naarmate het net rond de terreurgroep zich sluit.

Om die reden spreken ook veel Israëliërs, inclusief de stafchef van de het leger, zich uit tegen verdere bezetting van Gaza. Ook omdat veel soldaten na bijna twee jaar oorlog zijn uitgeput en een maandenlange operatie fysiek of mentaal niet meer aankunnen.

Dat tientallen van hen de laatste weken tijdens de oorlog omkwamen, is voor veel Israëliërs een extra reden om op te roepen tot een einde aan de oorlog.

Internationale druk op Israël versterkt positie Hamas

Daarnaast zal de internationale druk op Israël nog verder aanzwellen, zoals vrijdagochtend al bleek uit het besluit van Duitsland om wapenleveranties stop te zetten.

Naast de Verenigde Staten is er bijna geen invloedrijk land meer dat de militaire strategie van Netanyahu nog steunt. Onder meer vanwege de schrijnende voedselsituatie in Gaza, waaraan naast Israël ook Hamas en de Verenigde Naties schuldig zijn.

Gezien de uitzichtloze ellende in Gaza is de toenemende druk begrijpelijk. Tegelijk heeft die aanzwellende kritiek de kans op een diplomatieke oplossing juist verkleind.

Drie weken geleden waren bemiddelaars uit Qatar, Egypte en de Verenigde Staten nog optimistisch dat een deal elk moment kon worden gesloten. Maar verklaringen van verscheidene landen, waarin telkens Israël werd verzocht de oorlog te stoppen onder druk van sancties en andere consequenties, vormden voor Hamas de perfecte aanleiding om de hakken in het zand te zetten tijdens de onderhandelingen over een staakt-het-vuren.

Zeker toen ook nog eens diverse westerse landen besloten eenzijdig een Palestijnse staat te erkennen (Frankrijk) of Israël daarmee dreigen (Verenigd Koninkrijk).

Isolement groeit, kans op gijzeldeal verdampt

Hamas riep daarover afgelopen weekend nog triomfantelijk dat de ‘strategie’ van 7 oktober 2023 haar vruchten had afgeworpen en dat ontwapening geen optie is tot ‘Palestina’ is gevestigd.

De gevolgen zijn rampzalig. De regering-Netanyahu gelooft niet langer dat onderhandelingen zullen leiden tot terugkeer van de gijzelaars, die zwaar uitgehongerd worden gedwongen hun eigen graf te graven.

Daardoor staat het land nu op de drempel van een riskante operatie, die veel levens zal kosten en het land verder zal isoleren.

Keert Hamas terug naar onderhandelingstafel?

Te hopen is dat er toch een andere strategie schuilgaat achter de warrige, openlijk gevoerde discussie tussen regering en leger, zoals de Israëlische krant The Jerusalem Post suggereert.

Bijvoorbeeld dat de Israëlische regering de operatie bewust twee maanden van tevoren aankondigt om de druk op Hamas op te voeren in de vastgelopen onderhandelingen over een staakt-het-vuren.

Want het mag dan een goed signaal zijn dat vorige week de voltallige Arabische Liga eiste dat de terreurgroep zich moet ontwapenen, zolang er geen concreet drukmiddel is, hebben de Hamas-leiders geen reden om zich flexibeler op te stellen. Nu een groot militair offensief dreigt, hebben ze die wel.

Zet druk op Hamas-bondgenoten

Daarom is het nu zaak voor een breed, diplomatiek offensief op Hamas-bondgenoten als Qatar, Egypte en Turkije om de terreurgroep te dwingen opnieuw aan de onderhandelingstafel plaats te nemen. En minder veeleisend te zijn – of beter nog: zich zo snel mogelijk gewonnen te geven.

Met nog twee maanden voordat het offensief in Gaza-Stad begint, zouden het Westen en de Arabische landen de handen ineen moeten slaan voor zo’n diplomatiek offensief. Alleen zo vallen het militaire offensief en alle ellende die daarmee gepaard gaat te voorkomen.

Wie zegt wat over Israëlische bezetting Gaza-Stad?

In het buitenland

‘Het plan van de regering-Netanyahu om de Israëlische operaties in Gaza op te voeren, is een verkeerde zet. De humanitaire situatie is rampzalig en vereist onmiddellijke verbetering. Dit besluit draagt daar op geen enkele manier toe bij en zal ook niet helpen om de gijzelaars thuis te krijgen,’ schrijft de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp op X.
‘Het besluit van de Israëlische regering om haar militaire operatie in Gaza verder uit te breiden, moet worden heroverwogen,’ schrijft voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen op X. ‘Tegelijk moeten alle gijzelaars, die onder onmenselijke omstandigheden worden vastgehouden, worden vrijgelaten. Humanitaire hulp moet onmiddellijk en ongehinderd toegang krijgen tot Gaza om te voorzien in de dringende behoeften ter plaatse. Er is nu een staakt-het-vuren nodig.’
‘Het besluit om Gaza te bezetten, bevestigt dat de crimineel Netanyahu en zijn nazi-regering niets geven om het lot van hun gevangenen,’ zegt Hamas in een verklaring over de Israëlische gijzelaars. ‘Ze begrijpen dat uitbreiding van de agressie betekent dat ze hen moeten opofferen.’
‘Het besluit van de Israëlische regering om haar offensief in Gaza verder te escaleren, is fout. We roepen haar op om het onmiddellijk te heroverwegen,’ zegt de Britse premier Keir Starmer. ‘Wat nodig is, is een staakt-het-vuren, het opvoeren van humanitaire hulp, de vrijlating van alle gijzelaars door Hamas en een oplossing aan de onderhandelingstafel.’
‘De Duitse regering keurt tot nader order geen uitvoer goed van wapens die in de Gazastrook kunnen worden gebruikt,’ schrijft de Duitse bondskanselier Friedrich Merz op X. ‘ Met het geplande offensief draagt de Israëlische regering nog meer verantwoordelijkheid voor de voorzieningen in Gaza dan tot nu toe het geval was.’
‘We moeten krachtig pleiten voor terugtrekking van deze plannen, die elk vooruitzicht op een staakt-het-vuren en een vreedzame en duurzame tweestatenoplossing definitief in gevaar zouden brengen,’ zegt de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot. Die heeft de Israëlische ambassadeur ontboden. ‘Hoewel het legitiem is om de terroristische groepering Hamas te willen vernietigen, mag dit niet gebeuren door middel van onevenredige operaties die de toch al zeer lange lijst van Palestijnse burgerslachtoffers nog verder zullen verlengen.’

In Israël

‘In de Tweede Wereldoorlog zeiden de geallieerden niet: “Laten we stoppen en 25 procent van het nazi-leger intact laten.” Ze vochten door totdat de nazi’s zich overgaven,’ zegt de Israëlische premier Benjamin Netanyahu tegen de Amerikaanse tv-zender Fox News. ‘We willen Gaza niet besturen, we willen daar niet als bestuursorgaan aanwezig zijn. We willen het overdragen aan Arabische strijdkrachten die het op een goede manier zullen besturen, zonder ons te bedreigen terwijl ze de inwoners van Gaza een goed leven bieden. Dat is met Hamas niet mogelijk.’
‘Het kabinetsbesluit van vanavond is een ramp die tot vele andere rampen zal leiden,’ zegt de Israëlische oppositieleider Yair Lapid.’ Geheel tegen de mening in van het leger en de veiligheidsdiensten, en zonder rekening te houden met de uitputting van de strijdkrachten, hebben [de uiterst rechtse ministers] Ben-Gvir en Smotrich Netanyahu meegesleept in een zet die vele maanden zal duren, zal leiden tot de dood van gijzelaars en de dood van vele soldaten, de Israëlische belastingbetaler tientallen miljarden zal kosten en zal uitmonden in een politieke ineenstorting.’
‘Dit is geen operatie om volledige militaire controle over het gebied te krijgen, wat de enige manier is om de overwinning te verzekeren en de ontvoerde personen terug te brengen,’ citeert The Jerusalem Post bronnen rond minister van Financiën Bezalel Smotrich. ‘Het is een specifieke en gevaarlijke operatie met als enig doel Hamas terug aan de onderhandelingstafel te krijgen.’