De feiten: Israël treft Hamas-leiders in Qatar tijdens overleg over Trump-deal
Israël heeft dinsdag 9 september luchtaanvallen uitgevoerd op de politieke leiders van Hamas in Doha. In de hoofdstad van Qatar was de delegatie van de Palestijnse terreurorganisatie bijeengekomen om een voorstel van Donald Trump voor een Gaza-deal te bespreken. De Amerikaanse president had Hamas zondag een ‘laatste waarschuwing’ gegeven om zijn voorstel te accepteren.
Onduidelijk hoeveel en welke Hamas-leiders zijn gedood
Het is nog onduidelijk hoeveel en welke slachtoffers er bij de aanval zijn gevallen. Israël heeft daarover publiekelijk nog niets bevestigd. Volgens The Times of Israel is er bij Israëlische officials ‘toenemende onzekerheid’ of er hoge Hamas-leiders zijn gedood.
Hamas verklaarde dinsdagavond dat er mogelijk vijf doden zijn gevallen rond de voorzitter van Hamas’ politbureau Khalil Al-Hayya. Het zou gaan om zijn zoon, een belangrijke medewerker en drie bodyguards. De terreurgroep zei dat de hoogste leiders zelf de aanval hebben overleefd, maar hard bewijs daarvoor ontbreekt vooralsnog.
Tijdens de oorlog in Gaza werd de dood van diverse Hamas-leiders aanvankelijk vaak ontkend, waarna weken of maanden later alsnog het tegendeel waar bleek.
Trump niet blij met eenzijdige actie Israël, steunt wel liquidatie Hamas-leiders
Trump verklaarde dinsdagavond dat hij niet blij is met de actie, die volgens hem een eenzijdig besluit is geweest van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Amerika werd volgens Trump kort van tevoren op de hoogte gebracht, maar te laat om de aanval nog te voorkomen.
Trumps perswoordvoerder noemde het uitschakelen van Hamas-leiders buiten Gaza kort daarvoor wel ‘een waardig doel’.
Qatar, dat net als veel omliggende landen ontstemd reageerde, wil volgens premier Mohammed bin Abdulrahman al-Thani doorgaan met bemiddelen om de Gaza-oorlog te beëindigen.
EW's visie: Israëlische aanval in Doha schokt regio en bemoeilijkt vredesproces
Door: Matthijs van Schie, Coördinator buitenlandHet is een iconische video van bijna twee jaar geleden. Toen op 7 oktober 2023 de eerste beelden van de aanslagen in Zuid-Israël op televisie verschenen, feliciteerden de Hamas-leiders in pak elkaar glimlachend in een luxe kantoor in Doha, waarna ze op de knieën gingen om Allah te danken.
Vooraan stond Ismail Haniyeh, achter hem leiders als Khalil Al-Hayya, Khaled Mashal, Nizar Awadallah en Zaher Jabarin.
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Niet ver daar vandaan, misschien wel in hetzelfde gebouw, sloeg Israël dinsdag tot veler verrassing toe. Veel van bovengenoemde leiders waren bijeengekomen, maar hun lot is nog onduidelijk.
Aanstichters Gaza-oorlog dachten immuniteit te hebben in Qatar
Nadat Hamas’ hoogste leider Ismail Haniyeh vorig jaar al werd geliquideerd tijdens een bezoek aan de Iraanse hoofdstad Teheran, leek het emiraatje lange tijd een van de weinige plekken waar de aanstichters van de gruwelijke oorlog in Gaza nog immuniteit genoten. Maar de aanval van Israël in Doha is een bevestiging dat de Hamas-kopstukken ook daar niet langer veilig zijn.
Vanzelfsprekend is de verontwaardiging in de regio, en ook in Europa, groot. Qatar presenteerde zich de laatste jaren als neutrale bemiddelaar, waar Hamas en Israël al bijna twee jaar onderhandelen om de oorlog in Gaza te beëindigen.
Maar door Hamas-leiders de hand boven het hoofd te houden in plaats van hen uit te leveren of onder druk te zetten om zich over te geven, verzuimde Doha stappen te zetten die de oorlog eerder hadden kunnen stoppen.
Netanyahu: Hamas-aanslag Jeruzalem aanleiding voor aanval
De kritiek van Turkije en andere landen in deze regio dat deze aanval het ‘vredesproces’ heeft geschaad, is begrijpelijk, maar niet het hele verhaal. Een dag vóór de aanval prees Hamas nog een terreuraanslag op Israëlische burgers (zes doden) in Jeruzalem, wat volgens Netanyahu de aanleiding was om groen licht te geven voor de aanval.
Sowieso was de kans al groot dat ook deze onderhandelingsronde weer op niets zou zijn uitgelopen, aangezien Trumps eisen voor een staakt-het-vuren (de directe vrijlating van álle gijzelaars en ontwapening van de terreurgroep) voor Hamas onaanvaardbaar waren.
Aannemelijk is wel dat de Israëlische aanval de kleine kans op een doorbraak heeft getorpedeerd, en daarmee ook de overlevingskansen van de gijzelaars. Toch is het ook mogelijk dat de aanval juist zal leiden tot het tegenovergestelde.
Als de Hamas-top de aanval heeft overleefd, kan het besef dat zij voorlopig nergens meer veilig zijn hen ook bewegen tot het neerleggen van de wapens als dat hun eigen levens kan redden.
Israël kon urenlang door luchtruim Saudi-Arabië vliegen
Hoe dan ook zal door de aanval in Qatar de internationale steun voor Israël verder afbrokkelen. In de regio (en ook in Europa) spreken bijna alle landen, Saudi-Arabië en de andere Golfstaten voorop, schande van de acties.
Tegelijk is het wel zeer onwaarschijnlijk dat onder meer Saudi-Arabië er niet van op de hoogte was. Om Qatar te bereiken, moesten Israëlische gevechtsvliegtuigen urenlang door het Saudische luchtruim vliegen.
Opmerkelijk is ook dat Trump zegt niet blij te zijn met de aanval, wat hij zelden doet na Israëlische acties. Maar sterk was zijn veroordeling nou ook weer niet, omdat hij het liquideren van Hamas-leiders ‘een waardig doel’ noemde.
Maar vanwege de diplomatieke relatie met Qatar – bondgenoot en gastheer van Amerika’s grootste legerbasis in het Midden-Oosten – moest Trump de aanval publiekelijk wel afkeuren.
Trump heeft de emir van Qatar toegezegd dat zo’n aanval in de Golfstaat niet meer zal gebeuren. Het is de vraag of Israël, dat zich steeds minder aantrekt van alle kritiek, zich ook achter die belofte schaart. Voorlopig wijst niets erop dat Netanyahu de Hamas-leiders waar dan ook met rust zal laten.
Wie zegt wat over de Israëlische aanvallen op Hamas-leiders in Qatar?
Politici:
- ‘De staat Qatar veroordeelt deze laffe, criminele aanval ten stelligste,’ schrijft de Qatarese VN-ambassadeur in een brief aan de Verenigde Naties. ‘Die vormt een flagrante schending van alle internationale wetten en normen.’
- Benjamin Netanyahu en zijn minister Israel Katz in een verklaring: ‘De premier en de minister van Defensie zijn van mening dat de operatie volledig gerechtvaardigd was, aangezien deze Hamas-leiding het bloedbad van 7 oktober heeft geïnitieerd en georganiseerd en sindsdien moorddadige aanslagen tegen Israël en zijn burgers is blijven plegen, waaronder de verantwoordelijkheid te nemen voor de moord op onze burgers bij de aanslag van gisteren in Jeruzalem.’
- ‘Het eenzijdig bombarderen van Qatar, een soevereine natie en nauwe bondgenoot van de Verenigde Staten, die zich samen met ons hard inzet en moedig risico’s neemt om vrede te bewerkstelligen, draagt niet bij aan het bereiken van de doelstellingen van Israël of Amerika,’ schrijft Donald Trump op zijn sociale medium Turth Social. ‘Maar het uitschakelen van Hamas, die profiteert van het leed van de bevolking in Gaza, is een waardig doel.’
- ‘De luchtaanval van Israël vandaag op Hamas-leiders in Doha is in strijd met het internationaal recht en de territoriale integriteit van Qatar en dreigt te leiden tot een verdere escalatie van het geweld in de regio,’ schrijft de EEAS, de diplomatieke dienst van de Europese Unie die wordt geleid door hoge buitenlandvertegenwoordiger Kaja Kallas. ‘Wij betuigen onze volledige solidariteit met de autoriteiten en de bevolking van Qatar, een strategische partner van de Europese Unie.’
- ‘Het feit dat de onderhandelingsdelegatie van Hamas het doelwit is terwijl de wapenstilstandsbesprekingen voortduren, toont aan dat Israël niet streeft naar vrede, maar eerder naar voortzetting van de oorlog,’ schrijft het ministerie van Buitenlandse Zaken van Turkije.
Buitenlandse media:
- ‘Terroristische leiders zijn niet onaantastbaar omdat ze in luxe hotels verblijven,’ schrijft The Wall Street Journal in een hoofdredactioneel commentaar. De Amerikaanse zakenkrant vindt dat Qatar willens en wetens heeft geriskeerd om aangevallen te worden: ‘Het ministerie van Buitenlandse Zaken van Qatar noemde de aanval een “criminele aanslag”, en het is geen kleine stap om een staat te bombarderen die niet in oorlog is. Maar dat is een risico dat Qatar heeft genomen door het hoofdkantoor van Hamas te huisvesten. Qatar gaf Israël op 7 oktober de schuld en de minister van Defensie schreef ooit: ‘We zijn allemaal Hamas.’
- ‘De Israëlische aanval in Doha was onvermijdelijk,’ luidt het hoofdredactioneel commentaar van The Telegraph. Volgens de Britse krant lijkt ‘het vooruitzicht op een vredesakkoord om een einde te maken aan het conflict in Gaza verder weg dan ooit’ door de aanval. ‘Een duurzame vrede in het Midden-Oosten is in het belang van iedereen. Maar dit kan niet gebeuren zolang Hamas zich blijft inzetten voor de vernietiging van Israël en doorgaat met het vermoorden van burgers.’
- The Economist schrijft dat ‘Israël gokt met het onthoofden van Hamas en de Golf shockeert’. Het Britse weekblad denkt dat de gevolgen verstrekkend zullen zijn: ‘Er is een grens overschreden, en dat zal niet alleen gevolgen hebben voor de oorlog in Gaza, die nu bijna twee jaar duurt, maar ook voor de relatie tussen Amerika, Israël en de Golfstaten.’ Vooral de Israëlische band met de Verenigde Arabische Emiraten kan hierdoor onder druk komen te staan: ‘Kritiek uit de VAE is bijzonder opvallend. Het was het eerste Golfland dat in 2020 de banden met Israël normaliseerde en is Israëls beste bondgenoot in de regio.’
- Ook nieuws- en opiniesite UnHerd schrijft over ‘Netanyahu’s dodelijke gok’. Volgens buitenlandcorrespondent David Patrikarakos was het ‘mogelijk de gevaarlijkste tot nu toe’. Volgens hem is de escalatie in het Midden-Oosten een teken dat de mondiale orde op het spel staat: ‘Nu zullen we moeten afwachten: of de internationale instellingen en diplomatieke normen van de naoorlogse politieke regeling blijven bestaan, of dat we echt in een nieuw tijdperk zijn beland, waarin staten zich moeten houden aan een geheel nieuwe reeks brute politieke normen om te kunnen floreren en zelfs te winnen.’