De feiten: Socialemediaverbod in Australië voor minderjarigen onder de 16
Bron: BBCVanaf 10 december zijn sociale media, onder andere TikTok, YouTube, X, Facebook, Instagram, Snapchat en Threads, in Australië verboden voor minderjarigen van 15 jaar en jonger. Ze mogen geen nieuwe accounts aanmaken en bestaande accounts worden verwijderd.
Volgens de Australische overheid moet dat ervoor zorgen dat kinderen minder tijd achter hun schermen doorbrengen. Ook moet het hen beschermen tegen content die schadelijk kan zijn voor hun welzijn.
De Australische overheid neemt deze maatregel naar aanleiding van een studie uit begin 2025 die uitwijst dat 96 procent van de tien- tot vijftienjarigen sociale media gebruikt en ongeveer 70 procent te maken heeft gehad met schadelijke content.
De belangrijkste uitzonderingen op het verbod zijn WhatsApp, YouTube Kids en Discord.
Boetes voor socialemediabedrijven
Als socialemediagiganten ‘weigeren redelijke stappen te nemen’ om tieners van hun platforms af te houden, kunnen ze een boete krijgen van 9,9 miljoen Australische dollar (circa 5,3 miljoen euro). Bij herhaaldelijke overtredingen kan dit oplopen tot 49,5 miljoen Australische dollar (circa 28,2 miljoen euro).
Voorbeelden van dit soort ‘redelijke stappen’ zijn het gebruik van stem- en gezichtsherkenning, identificatie met ID-kaarten en schattingen van de leeftijd van de gebruiker met behulp van online gedragspatronen.
Accounts van minderjarigen worden als voorbereiding op het ingaan van het verbod al sinds 4 december verwijderd.
Denemarken volgt voorbeeld Australië
Australië is hiermee het eerste land dat een totaalverbod op sociale media oplegt aan zijn jeugd. Sindsdien heeft ook Denemarken besloten om het voorbeeld van Australië te volgen.
Denemarken kiest wel voor een mildere vorm: kinderen mogen een jaar jonger op sociale media en met toestemming van de ouders zelfs al vanaf 13 jaar oud.
EW's visie: Misplaatste oplossing voor een bestaand probleem
Door: Valentijn Arends, redacteur BuitenlandLos van de kwestie of een verbod op sociale media überhaupt zinvol en wenselijk is, zijn er ook kanttekeningen te plaatsen bij deze specifieke implementatie.
Allereerst roept de hoogte van de boetes vraagtekens op. ‘Het kost Meta iets minder dan twee uur om het maximale boetebedrag volledig te verdienen,’ zegt oud-CEO van Facebook Australië, Stephen Scheeler, tegen het Australische persbureau AAP Agency.
De reikwijdte van het Australische socialemediaverbod
Daarnaast vormt de reikwijdte van het verbod een grote uitdaging. Op voorhand is duidelijk dat de dekking niet volledig is. Online gamingplatforms en AI-chatbots zijn gewoon beschikbaar voor jongeren.
Vooral AI is opvallend, aangezien er meerdere gevallen van mentale schade en zelfs zelfmoord zijn gemeld waarbij AI een prominente rol lijkt te hebben gespeeld.
Ouderlijke verantwoordelijkheid boven nationale regelgeving
Richtlijn sociale media komt rijkelijk laat – ouders staan voor nieuw probleem – EWDie gevallen tonen de kern van het probleem met socialemediaverboden. Hoewel sociale media aantoonbaar schade kunnen aanrichten bij jongeren, zijn de effecten en de consequenties per tiener enorm verschillend.
Omdat het praktisch niet mogelijk lijkt om een consequente lijn te trekken voor
alle tieners en die alsnog toegang tot veel content zullen hebben via omwegen
en gaten in de regelgeving, lijkt het logischer om ouders te motiveren de
schermtijd van hun kinderen te verminderen.
Zo kan er ook voor gezorgd worden dat ouders beter op de hoogte zijn van de content die hun kind consumeert en voorkom je een legioen in telefoons begraven tieners, zonder dat de informatieve en positieve kanten van het internet verloren gaan.
Verdere verdieping: Hoe schadelijk zijn sociale media voor tieners?
Bronnen: BBC, BMC PediatricsDe bekendste effecten van sociale media zijn die op gedrag. Vooral jonge gebruikers zijn vatbaar voor gevoelens van onzekerheid en angst doordat ze zichzelf voortdurend vergelijken met anderen of met schadelijke content in aanraking komen.
Deze gevoelens zijn extra gevaarlijk in de context van AI. Als voorbeeld sprak de BBC met een anoniem Brits gezin dat liet zien hoe het gebruik van AI bij kwetsbare jongeren juist verkeerd kan uitpakken.
Een 13-jarige jongen werd gepest op school, waarna hij zijn toevlucht zocht bij de AI-bot van Character.ai. Die vertelde hem om weg te rennen en suggereerde zelfs: ‘Ik word nog blijer als we elkaar ontmoeten in het hiernamaals, dan kunnen we eindelijk samen zijn.’
Hoewel dit een zeer extreem en uitzonderlijk voorbeeld is van het risico van het gebruik van digitale technologie, zijn er ook bredere gevolgen.
Sociale media zorgt voor cognitieve achteruitgang
De sociale vaardigheden van jongeren gaan achteruit door het gebruik van sociale media. Online gesprekken voorzien tieners nu eenmaal niet van dezelfde sociale vaardigheden als een gesprek in levende lijve.
Een verzameling van 23 onderzoeken naar de gevolgen van socialemediagebruik onder jongeren, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Pediatrics, wijst uit dat overmatig gebruik resulteert in een kortere aandachtsspanne, een slechter geheugen en een verminderd probleemoplossend vermogen.
Vooral de korte video’s op TikTok, Instagram Reels en YouTube Shorts zorgen voor cognitieve achteruitgang. Het eindeloze scrollen zorgt ervoor dat het tegenwoordig voor jongeren uniek is als ze tien minuten geconcentreerd kunt werken zonder afgeleid te worden.
De voordelen van sociale media
Er zijn ook voordelen. De metastudie van BMC wees uit dat sommige platforms, zoals YouTube, juist bijdragen aan het aanscherpen van het geheugen en het leren van vreemde talen. Toch is dat lijstje kort vergeleken met de lijst van negatieve effecten, zeker in de context van een jong, ontwikkelend tienerbrein.
Het blijft worstelen met de gevolgen van social media gebruik voor jongeren. Nationaal optreden lijkt daadkrachtig, maar is weinig efficient. Deze symbolische actie is niet de oplossing, die lijkt nog altijd in de huiskamer te liggen.