Het is in de (sociale) media, onder diplomaten en elders steeds populairder om vermeende machtswellust van het Westen de schuld te geven van alle problemen in de wereld. Onjuist en zeer gevaarlijk, schrijft Jonathan Holslag. Juist in landen als China en India staan van oudsher strijd en macht centraal.
Vorige week in een debat met diplomaten was er een vertegenwoordiger van een grote Europese lidstaat die de rest het volgende toebeet: ‘Als wij, Europeanen, veilig willen zijn, moeten we meer van onze macht afstaan.’ Hij kreeg amper weerstand. Sommige deelnemers hielden hun mond; anderen speelden onverstoord verder op hun schermpje.
Westerse arrogantie en kolonisatie schuldig aan oorlog en ellende?
De stelling en het gebrek aan reactie erop is tekenend voor West-Europa. Het is schering en inslag op sociale media en elders dat mensen het punt maken dat de Europese macht de oorzaak is van alle problemen in de wereld. De Russische invasie: veroorzaakt door ‘onze’ arrogantie. Ellende in het Zuiden: het gevolg van ‘onze’ kolonisatie.
Ik weet niet in welke mate die stelling representatief is, maar ze is luidruchtig – en zeer gevaarlijk. Toegegeven, ik ben een verknochte Europeaan. Ik geloof dat de wijze waarop wij in Europa met elkaar omgaan nog steeds van een heel andere aard is dan de hardere samenlevingsvormen aan de andere kant van de Atlantische Oceaan en elders in Eurazië. Ik zou er mijn kinderen ook graag van zien genieten.
Los daarvan is het onjuist om aan te nemen dat de wereld vreedzamer zal zijn als wij onze macht opgeven. De grondslag van de politiek en buitenlandse politiek elders is echt niet ethischer. Onlangs beweerde een opiniemaker dat het systeem van rivaliserende staten typisch voor onze contreien is. Toen ik polste of hij dat meende, bevestigde hij dat. Wat een stelligheid!
Lezing Sun Tzu en Mahabharata maakt einde aan onnozele illusies
Wie dat soort illusies koestert, doet er goed aan om enkele klassieken te lezen. Sun Tzu, voor China, of, wat uitvoeriger, de teksten over de tijd van de Strijdende Staten en de zogenoemde periode van de Herfst en Lente. ‘En zo worden staten in het gareel gehouden en bewijzen zij hun diensten aan grote staten, uit zelfbehoud en om vernietiging te voorkomen.’
Lees ook dit omslagverhaal over de triomf van het Westen: Hoe dictators zich steeds verkijken op de kracht van democratieën
Of neem dat andere overweldigende antieke werk, uit India, de Mahabharata, dat de strijd beschrijft tussen de eerste Indische staten en oorlog beschouwt als onafwendbaar. ‘Koningen moeten zich gereedhouden met opgeheven knotsen om toe te slaan,’ adviseert de tekst. ‘Ze moeten onophoudelijk op zoek gaan naar de fouten van anderen en er voordeel uit halen.’
Tegenover Sun Tzu en de Mahabharata staan pacifisten als Confucius en Boeddha. Maar hé, wij hebben Christus. Het minste dat we kunnen besluiten, is dat statelijke strijd deel uitmaakt van alle beschavingen en dat er op alle continenten realistische scholen bestaan die doorgaans twee vereisten voor zelfbehoud benadrukken: macht en wijsheid.