Universiteiten kreunen onder pro-Palestina activisme en politieke druk. Het vertrek van UvA-voorzitter Edith Hooge legt een diepe crisis bloot in de academische wereld, schrijft Afshin Ellian.
Het zijn barre tijden voor de Nederlandse universiteiten. De universiteiten moeten bezuinigen. Maar de meeste druk op de universitaire bestuurders komt uit de hoek van pro-Palestina activisten. Het wordt voor sommige bestuurders bijna ondraaglijk.
Vertrek van Edith Hooge bij de UvA
Edith Hooge, voorzitter van het College van Bestuur (CvB) van de Universiteit van Amsterdam (UvA), kondigde na slechts een jaar haar vertrek aan: haar fysieke en mentale gezondheid zijn te veel belast.
In haar verklaring zegt Hooge: ‘Na een intens jaar leg ik met pijn in het hart mijn functie van collegevoorzitter neer (…). Mijn ambitie was om de universitaire gemeenschap te versterken en bij te dragen aan de samenleving door open debat en wetenschappelijk onderzoek.
‘Samen met de decanen en mijn collega-bestuurders heb ik mij hard ingezet voor nuance, meerstemmigheid, verbinding en een veilige campus voor iedereen. Maar in dit tijdsgewricht zijn juist deze dingen niet makkelijk, ook niet op de UvA. Dit heeft mijn fysieke en mentale gezondheid te veel belast.
‘Uiteindelijk beleef ik niet genoeg plezier aan deze rol en dat is wel nodig om deze zware functie vol te houden. Ik wil iedereen hartelijk bedanken met wie ik heb samengewerkt voor hun inzet voor onze universiteit.’
Universitaire waarden onder druk
Dat zijn zware woorden. Hooge is teleurgesteld dat het onmogelijk blijkt te zijn om in Amsterdam ‘meerstemmigheid, verbinding en een veilige campus voor iedereen’ te garanderen. Als een bestuurder deze fundamentele waarden niet kan realiseren, is de vraag gerechtvaardigd wat er is misgegaan met de universiteiten.
Een kleine, radicale groep van studenten en medewerkers ondermijnt het goed functioneren van universitaire bestuurders. Verkeert de wetenschap in crisis? Daar merken wij niks van. Toch verkeert de universiteit wel in een soort crisis. Ik zie ten minste drie elementen die tot deze cisis hebben geleid: de massale, wrede Hamasaanslag op 7 oktober 2023 op Joden in Israël, de oorlog tegen Hamas, en de humanitaire ramp in Gaza. Dit geheel heeft het antisemitisme en de haat jegens Israël en Israëliërs in de westerse wereld bevorderd.
Waarom alleen Israël wordt aangepakt
De activisten willen Israël hard aanpakken. Waarom nemen ze niet dezelfde houding aan tegenover het Iraanse regime, Sudan of China? Gaza is immers niet het enige conflictgebied met desastreuze gevolgen voor burgers.
Eigenlijk wordt het bestaansrecht van Israël continu in twijfel getrokken of zelfs niet legitiem geacht. Daarom willen de activisten het grondig aanpakken: de Joodse staat dient te worden geëlimineerd. Er zijn meer bizarre voorbeelden. Zo doceert iemand over de geschiedenis van Israël met als niet mis te verstane boodschap dat de Joodse staat nooit had moeten worden opgericht.
Nu moet deze ‘historische fout’ kennelijk worden rechtgezet. Activisten mogen geloven in absurde verhalen, maar de vraag is wat een universiteit daaraan kan doen.
Een academische instelling is geen politieke partij en geeft derhalve ook geen stemadvies aan kiezers. Ook is een universiteit geen staatsorgaan, of een kabinet. Een universiteit kan een politieke toestand in en buiten Nederland niet veranderen.
Vergelijking met Iraanse studentenprotesten
Tijdens de demonstratie van vrouwen in Iran (Vrouw, Leven, Vrijheid) in 2022 pakten de Iraanse veiligheidsdiensten de demonstranten hard aan. Jonge demonstranten werden gedood, verkracht, gevangengezet of blind gemaakt. Ook drongen de veiligheidsdiensten de campus van een aantal universiteiten binnen.
De beelden daarvan waren hartverscheurend. Het ging hier niet om terrorisme of oorlogshandelingen. De vrouwen gingen de straat op voor hun fundamentele recht inzake hun fysieke verschijning in de publieke ruimte, zonder hijab.
Een grote groep Nederlandse academici van Iraanse afkomst vroeg aan de bestuurders van de Nederlandse universiteiten om het Iraanse regime te veroordelen wegens de onderdrukking van demonstranten en vooral wegens de bestorming van de campus op de universiteiten in Iran. Er werden in die tijd duizenden studenten gearresteerd.
De Nederlandse universiteiten, inclusief UvA en Leiden, weigerden het Iraanse regime te veroordelen, omdat een universiteit geen mensenrechtenorganisatie of regering is. De universiteit is een politiek neutrale instantie. Niemand heeft toen universitaire gebouwen willen bezetten of vernielen.
Tegenstrijdige reacties op Iran en Israël
Het is inderdaad verbazingwekkend hoe de situatie een jaar later veranderde. De aanleiding voor de oorlog in Gaza was een verschrikkelijke terroristische aanslag. Toch vonden de activisten vanaf het begin dat Israël zichzelf niet mocht verdedigen. Dus geen oorlog tegen Hamas.
Het fundamentele verschil tussen Iran en Israël is dat Israël de Joodse staat is en dat Iran een radicaal-sjiitische staat is. Ayatollahs en Taliban, anti-imperialistische krachten die als underdog worden gezien. Gekker moet het niet worden.
Politieke steun ontbreekt voor universiteiten
Politici lieten de universitaire bestuurders in de steek. De tirannie van de kleine, links-radicale activistische groepen loont in Nederland. Terwijl rechts-radicale activisten scherp in de gaten worden gehouden, wordt het links-radicale activisme door politici normaal gevonden.
Verbreek de banden met Israëlische universiteiten niet, anders moeten de banden met nog meer landen worden verbroken: China (de behandeling van de Oeigoeren), Amerika (het trumpisme), Hongarije (Orbán), Iran (ayatollahs), enzovoort.