Vanwege zijn warme stemgeluid kende vroeger iedereen Donald de Marcas: ‘Vijf uur. Radionieuwsdienst, verzorgd door het ANP.’ Naast omroeper was hij hoorspelacteur, zanger en cabaretier. Zijn vrouw Sonja Bernd’t – artiestennaam van Sonja Ossedrijver – was zangeres, cabaretière en sieradenmaker. Vanaf hun huwelijk in 1966 vormden ze een eenheid, vaak letterlijk hand in hand.
‘Donald en Sonja waren heel erg op elkaar gericht en vulden elkaar naadloos aan,’ zegt Mirjam Huffener (68). Zij leerde het echtpaar via haar moeder Lotty Huffener-Veffer (Holocaustoverlevende, gestorven in 2018) kennen bij de jaarlijkse herdenking van de kindertransporten vanuit Kamp Vught (1943). ‘Vanaf de oprichting in 1999 van het monument voor de 1.300 naar Sobibor gedeporteerde kinderen, las Donald elk jaar de proclamatie van de kampcommandant en een zelfgekozen gedicht voor.’
Na een niet-afgemaakte studie Nederlands in zijn geboorteplaats Leiden werkte De Marcas vanaf 1953 voor verschillende omroepen als radiopresentator. Hij speelde honderden rollen in hoorspelen. Als stemacteur sprak hij onder meer de stem van Kuifje in.
Donald was een charmante man, zegt Mirjam Huffener. Sonja was vanwege een vermoeidheidsziekte veel thuis in hun vrijstaande woning in Huizen, aan de rand van het Goois Natuurreservaat. ‘Ze waren zeer belezen, zongen, speelden cabaret en hielden van de natuur.’
Het trauma van de oorlog was er altijd
De Tweede Wereldoorlog tekende beider leven. Als enig kind van Joodse ouders zag Donald hoe de Duitsers de luxe hoedenzaak van zijn ouders afpakten. Om aan deportatie te ontkomen, moest het gezin onderduiken, gescheiden van elkaar. Pas na de oorlog zagen ze elkaar terug. De rest van de familie bleek vermoord.
Sonja, geboren in Amsterdam, had een Joodse vader. Die werd door de Duitsers opgepakt, maar ontsprong de dans omdat hij was getrouwd met een niet-Joodse vrouw. Wel werd hij gesteriliseerd. Sonja wilde het liefst sterrenkunde studeren, maar koos na de mulo voor een zangcarrière. Ze trad veel op en maakte platen, onder meer met Jiddische liederen. Donald en zij leerden elkaar begin jaren zestig kennen in de muziekstudio van de VARA en liepen elkaar een paar jaar later weer tegen het lijf op een artiestenbeurs in Rotterdam.
Het trauma van de oorlog was er altijd. Indachtig hun motto ‘Herdenken is nadenken’, werkten ze onder meer mee aan de jaarlijkse Dodenherdenking in Huizen.
‘We hadden diepgaande gesprekken over het leven’
Peter en Catharine Stok leerden Donald en Sonja achttien jaar geleden kennen toen die hun woning op de Veluwe wilden kopen. ‘De koop ging niet door, maar ons contact groeide uit tot een heel intieme vriendschap,’ zegt Peter Stok (73). ‘We hadden diepgaande gesprekken over het leven en bij elke ontmoeting kwam de oorlog ter sprake.’
Donald en Sonja hadden een Renault Scénic. Als ze voor vriendenbezoek of een optreden in het land lang onderweg waren, legden ze een matras over de platte achterbanken en deden halverwege een dutje.
Ze spraken af dat ze ooit samen zouden ‘gaan’
Tien jaar geleden begon Donald te dementeren. Om te voorkomen dat één van hen alleen zou achterblijven, spraken ze af dat ze ooit samen zouden ‘gaan’. De laatste jaren zei Sonja geregeld tegen Mirjam Huffener: ‘“Donald zijn koppie werkt niet meer zo goed.” En Donald beaamde dat.’
Toen Sonja afgelopen december te horen kreeg dat ze uitgezaaide kanker had en niet meer beter zou worden, besloot ze af te zien van behandeling. Nu hun ‘leef-tijd’ er bijna op zat, werkten ze in alle rust met hun tweeën aan de teksten voor hun afscheid: ‘In het begin van ons leven speelde de oorlog ons parten. Later verliep het voorspoedig. Wij zeggen in volle tevredenheid vaarwel. Voor allen een innige kus.’
Op vrijdag 24 maart stapten ze samen uit het leven, hand in hand. Donald werd 89 jaar, Sonja 86.