De feiten: Formatie zit klem
De formatie voor een nieuw kabinet zit klem. Dat constateerde informateur Sybrand Buma (CDA) donderdagavond. Het formatiestuk van D66 en CDA heeft niet genoeg partijen verleid om mee te praten over het vormen van een meerderheidskabinet. Ook voor een minderheidsvariant ziet Buma onvoldoende steun.
Zo is de formatie, nog geen zes weken na de Tweede Kamerverkiezingen, ontspoord. De poging van D66 en CDA om samen een ‘uitnodigend verhaal’ op papier te zetten, was al een uiterste poging om een impasse te doorbreken.
Na de presentatie afgelopen dinsdag besprak Buma het formatiestuk afgelopen twee dagen met alle fracties. Op basis daarvan moest de informateur constateren dat de formatie is vastgelopen.
Nog één keer praten met partijleiders
Vrijdag spreekt Buma nog één keer met D66, VVD, GroenLinks-PvdA en JA21 om er nog iets van te maken deze formatie. Zelf wilde hij niet van een impasse spreken. ‘Het is juist dat wat ik wil voorkomen.’
Donderdag bleek al dat de vooruitzichten somber waren. GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver reageerde getergd op het feit dat de VVD zijn linkse fusiepartij blijft uitsluiten. Hij verweet de VVD ‘arrogantie van de macht’.
Nieuw stuk, als het aan Yesilgöz ligt
Op haar beurt zei VVD-leider Dilan Yeşilgöz dat ze een heel nieuw stuk wilde schrijven. In het formatiestuk waar D66 en CDA de afgelopen weken samen aan hebben gewerkt, ziet zij geen duidelijke keuze tussen ‘links en centrum-rechts’. Yeşilgöz houdt vast aan haar voorkeursvariant van een centrum-rechts kabinet met JA21. Die variant telt op tot 75 Kamerzetels.
JA21-leider Joost Eerdmans gaf al aan niet zonder de VVD in een kabinet te willen. En dan is er op dit moment geen coalitie te vormen. Verkiezingswinnaar D66 wil liever niet met JA21 in een kabinet.
De frustratie in de Haagse wandelgangen over deze impasse is groot. D66 en het CDA hadden goede hoop dat andere partijen wilden aanschuiven met dit formatiestuk. De twee partijen vinden dat ze hun nek hebben uitgestoken door hun compromissen naar buiten te brengen
Wie zegt wat over de formatie?
Bron: X- Informateur Sybrand Buma ziet ‘geen werkbare meerderheidsvariant’ voor een mogelijke coalitie. Ook een minderheidscoalitie met voldoende steun om ‘aan het werk te gaan’ is geen optie.
- Volgens Buma is er nu geen zicht op een meerderheidskabinet, omdat de VVD nog steeds GroenLinks-PvdA uitsluit. Ook een minderheidsvariant, bijvoorbeeld bestaande uit D66, het CDA en de VVD, is nog niet in beeld.
- Andere partijen, zoals JA21 of GroenLinks-PvdA, willen nu nog geen ‘structurele steun’ toezeggen op bepaalde onderdelen. Het vastleggen van dat soort gedoogsteun is belangrijk vanwege de ‘grote opgaven’ en bezuinigingen waar een volgend kabinet voor staat.
- Buma ziet ook het ‘centrum-rechtse kabinet’ dat VVD-leider Dilan Yeşilgöz graag wil, niet als optie. De combinatie van D66, CDA, VVD en JA21 blijft steken op 75 zetels. Bovendien heeft D66 ‘bezwaren’ tegen samenwerking met JA21.
- Op X eist PVV-leider Geert Wilders het initiatief op in de formatie. ‘Als het D66/CDA met Buma niet lukt, dan is het de beurt aan de PVV om een poging te doen een kabinet te vormen en een concept-akkoord te maken met andere partijen!’
EW's visie: Inhoud verliest het van de strijd tussen poppetjes
Door: Victor Pak, Politiek redacteurHet is niet verwonderlijk dat deze formatie een gigantische klus is. De kiezer was bij de stembusgang opnieuw verdeeld, D66 werd met 26 zetels de grootste partij. Niet eerder telde de grootste partij zo weinig zetels.
Tel daarbij de persoonlijke vetes tussen politieke leiders op, en de formatie is een gordiaanse knoop die voorlopig niet te ontwarren is. Met de tactische zet om D66 en CDA alvast een inhoudelijk verhaal te laten schrijven, was er hoop dat een doorbraak toch mogelijk was. Informateur Buma is daar nu somber over. Zelfs voor het vormen van een minderheidskabinet heeft hij onvoldoende steun gevonden.
Politici moeten deze formatie goed in de spiegel kijken
Daarmee zit de formatie ogenschijnlijk muurvast. In dat geval moeten politici zichzelf nog eens goed aankijken in de spiegel. Tijdens de campagne hielden zij de kiezer voor dat Nederland een daadkrachtige coalitie nodig heeft.
Een coalitie die de grote problemen op onderwerpen als defensie, stikstof asiel en migratie en het vestigingsklimaat zou oplossen. Dat vereist samenwerking. Met het vastlopen van de formatie bewijzen de politici daartoe niet in staat te zijn.
Het zou het bewijs voor de kiezer zijn dat politieke spelletjes boven het landsbelang gaan. Het verhaal van D66 en CDA heeft nog altijd de potentie om over de inhoud een compromis te sluiten voor het vormen van een coalitie. Wanneer andere partijen hun neus daarvoor ophalen, laten zij de kiezer en het land zitten met al die grote uitdagingen, terwijl ze beloofd hadden om die aan te pakken.