De zorgkosten lopen nog harder uit de klauwen dan de vergrijzing, hoe kan dat?

De zorgkosten groeien. Ze bedragen zo’n 10 procent van de economie. Dat komt deels door vergrijzing. Maar dat verklaart maar een deel van de toenemende zorguitgaven, die ook op Prinsjesdag weer groter zullen blijken.

De zorguitgaven groeien jaar na jaar, en bedragen nu 103 miljard euro, zo’n 10 procent van de economie. Dat komt deels door de vergrijzing. Meer ouderen betekent meer vraag naar zorg. Maar de vergrijzing verklaart maar eenderde van de toenemende zorgkosten, constateerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) al eens. Grotere invloed hebben zaken als kwaliteitsverbeteringen, zoals de invoering van eenpersoonskamers in tehuizen en de toepassing van nieuwe technieken en (dure) medicijnen.

Het CPB rekent met wat in jargon heet ‘constante arrangementen’. Het gaat ervanuit dat wat ouderen nu ontvangen aan zorg, ook voor volgende generaties beschikbaar zal zijn: geen slechtere zorg, maar ook geen betere. Terwijl de zorg in de praktijk wel degelijk beter zal worden. En dat heeft financiële implicaties.

In een bijlage van het rapport van de Studiegroep ­Begrotingsruimte geeft het CPB dat ook toe. De zorguitgaven groeien jaarlijks altijd 1 procentpunt meer dan volgens het model van de constante arrangementen, constateren de rekenmeesters. Als je die praktijk doortrekt naar de toekomst, dan valt de overheidsschuld in 2060 liefst 57 procentpunt hoger uit dan in het standaardscenario. Die extra schuld is hoger dan de huidige staatsschuld van 47 procent.

Dat de Rijksbegroting zo vatbaar is voor ontwikkelingen in de zorg, komt doordat bijna alle zorg in Nederland collectief wordt betaald. Op het Franse stelsel na is er geen ontwikkeld zorgstelsel waar de burgers zelf zo weinig betalen. In Nederland betalen overheid en zorgverzekeraars 91 procent van de zorgkosten. In België is dat 81 procent.

De veronderstelling onder Nederlanders dat alles toch wel collectief wordt betaald, leidt er ook toe dat de acceptatie om wel zelf te betalen alleen maar afneemt. Het kabinet Rutte-III besloot tot halvering van de eigen bijdrage gebaseerd op vermogen, bij opname in een verpleeghuis. Het kabinet-Schoof wil het eigen risico van de zorgverzekering halveren naar 165 euro per jaar.

Hoe minder je zelf betaalt, hoe minder er een rem bestaat op de zorguitgaven. En hoe hoger de collectieve rekening die, links­om of rechtsom, bij de burger terechtkomt. In plaats van burgers meer zelf te laten betalen voor zorg, ­kiezen ­politici nu voor de omgekeerde weg.

De zorguitgaven groeien dus door, en de bereidwilligheid om daarvoor te betalen neemt af. Of is er misschien toch iets voor te zeggen dat die kosten collectief worden betaald in plaats van individueel? Kunnen we de belastingen niet gewoon (nog) verder verhogen?